skanowanie0012

strukturę wychowania składa się warstwa aksjologiczna (ideał i cele wychowania) oraz warstwa operacyjna (formy, metody i środki wychowania). Każda z tych warstw sama w sobie stanowi interesujący przedmiot analiz teoretycznych, a problematyka wyłaniająca się z tych dociekań obrosła już swoistą tradycją intelektualną.

3.2. Idea! wychowania

Teoria wychowania analizuje pewien aspekt praktycznej działalności ludzkiej, jakim jest wspomaganie rozwoju psychiki. Proces ten ma charakter intencjonalny. W działalności praktycznej zawsze realizuje się określone cele. W przypadku wychowania cele te najczęściej wyprowadza się z ideału wychowania. Rozumie się go jako pełny opis zintegrowanych cech człowieka, wartościowych z punktu widzenia bądź to interesów społeczeństwa, bądź też pewnych jego odłamów czy grup. Przyjęcie określonego ideału implikuje wybór metod i środków działania. Stąd problematyka ideału i celów w wychowaniu wydaje się także kluczowa w tej działalności.

W literaturze naukowej w różny sposób określa się termin „ideał wychowania” oraz wskazuje się jego rolę w procesie kształtowania osobowości. H- Muszyński (1974) sądzi, że ideał jest postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. Pedagodzy, na podstawie wyników dociekań filozoficznych i rezultatów badań dokonywanych na gruncie innych nauk, konstruują wizerunek człowieka. Charakteryzuje się on określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii.

Ideał ma określoną strukturę. Poszczególnymi jego elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Takie ujęcie współzależności ideału i celów wychowania można nazwać deterministycznym. Realizacja danego celu zbliża bowiem kształt osobowości wychowanka do ideału. Polega to na tym, że proces przybliżania się do ideału rozpisuje się. jakby na kilka etapów. Po pierwsze dokonuje się redukacji ideału na cele nadrzędne, których treścią w swej istocie są wartości uniwersalne takie jak: prawda, dobro i piękno. Tym wartościom odpowiadają też określone dziedziny wychowania. Poszukiwanie prawdy o rzeczywistości dolconuje^się w wychowaniu umysłowym, zapoznawanie z dobrem i czynienie dobra w wychowaniu moralnym, zaś tworzenie piękna i otaczanie się pięknem w Wychowaniu estetycznym. Druga rcdukacja ideału polega na wyborze tale zwanej strategii kierunkowej wychowania - kształtowania postaw wychowanka wobec różnych obiektów rzeczywistości i niego samego, łub strategii instrumentalnej nakierowanej na rozwijanie różnych zdolności i dyspozycji osobowości, dzięki którym człowiek świat poznaje i go zmienia W na-

75