skanuj0008 (20)

teoria - próba wyjaśnienia zjawisk poprze/ wykroczenie poza nasze zdroworozsądkowe, codzienne wyjaśnienia oraz poza nasze bezpośrednie doświadczenie zmysłowe.

teoria racjonalnego wyboru - teoria socjologiczna, która przyjmuje, że na podstawie racjonalnych wyborów jednostek można rozumieć zjawiska społeczne. Zob. indywidualizm ontologiczny; racjonalność instrumentalna; rynek doskonały, transformacyjny model działania społecznego - pogląd Bhaskara głoszący, że struktury społeczne i sprawstwo indywidualne są w/ajcmnic zależne, jednakże nie powinno się ich ze sobą mylić czy sprowadzać do tego samego. Działanie społeczne możliwe jest tylko dzięki istnieniu struktur społecznych, lecz struktury społeczne również istnieją tylko dzięki działaniom jednostek. Ogólnie rzecz biorąc, indywidualni aktorzy odtwarzają lub przekształcają struktury społeczne, lecz niekoniecznie jest to celem ich działań.

typ idealny - główne pojęcie metodologiczne Webera: racjonalna rekonstrukcja zjawisk społecznych bądź procesu, który potem można porównać z empiryczną rzeczywistością.

uwolnienie od wartościowania - Weber uważał, że socjologia wolna od wartościowań jest możliwa, jednakże tylko w pewnych granicach. Uczonego w naukach społecznych ograniczają wartości jego kultury i okresu historycznego, a także szacunek dla wartości nauk społecznych. Zob. działanie wartościoworacjonalne. Yerstehen - niemieckie słowo oznaczające rozumienie; czasem błędnie tłumaczone jako wczucie się; zakłada uchwycenie języka i kultury badanych aktorów, wymiar nieprzechodni - termin techniczny w filozofii realizmu krytycznego, odnoszący się do rzeczywistych przedmiotów wiedzy naukowej, które według realistów krytycznych istnieją i działają niezależnie od naszych przekonań na ich lemat, wymiar przechodni - w filozofii realizmu krytycznego są to cechy podmiotów ludzkich, ich praktyk społecznych i środków konceptualnych, które wiążą się z wytwarzaniem wiedzy, w odróżnieniu od „przedmiotów” wiedzy. Zob. wymiar nieprzechodni.

zależność od działania - według realistów krytycznych struktury społeczne są zależne od działania, jeśli istnieją tylko dzięki działaniom jednostek, zależność od pojęć - zdaniem Bhaskara struktury społeczne są zależne od pojęć, jeśli utrzymują się jedynie dzięki temu, że podmioty mają pojęcie tego, co robią. Stanowi to dla niego ontologiczne ograniczenie naturalizmu, zasada pomostowa - według pozytywistów zdanie określające pojęcie teoretyczne za pomocą obserwowalnego i mierzalnego zjawiska.

znak, znaczące/znaczone - de Saussure analizował język jako strukturę znaków. Znak składa się ze znaczącego - dźwięku bądź kresek na kartce papieru, elementu fizycznego oraz pojęcia - z którym element fizyczny jest związany. Znak nie odsyła do przedmiotu, lecz do idei, nabierając znaczenia poprzez relacje z innymi znakami. Saussure jest główną postacią zwrotu lingwistycznego w dwudziestowiecznej filozofii.