skanowanie2

pan mnie wypytuje o różne rzeczy. - A czym myślisz? - Buzią i uszami. - A dzidziusie myślą? - Nie. - A kiedy mama mówi do dzidziusia, to on myili? - Tak. - Czym? - Buzią.

ACKER (7:7): Czym się myśli? - Ustami. To twierdzenie powtórzyło się czterokrotnie przy wypytywaniu o marzenie senne, co zaobserwujemy nieco dalej. Po pytaniach dotyczących animizmu dodaliśmy: Czy pies może myśleć? - Tak. on słucha.

-    A ptak może myśleć? - Nie. on w ogóle nie ma uszu. - A pies. czym myśli? - Uszami.

-    Ryba myśli? - Nie. - Ślimak? - Nie. - Koń? - Tak. uszami. - Kura? - Tak. dziobem.

SCHLI (5 Vj): Czym się myśli? - Budą.

MUY (6 lat): Czym ty myślisz? - Czymś. buzią!

Niekiedy, jak właśnie to widzieliśmy, myśli się nie tylko ustami, ale także uszami.

BAR8 (5 '/,): Wiesz co to znaczy myśleć? - Kiedy czegoś się już nie przypomina, to zastanawia się. - Czym ty myślisz? - Uszami. - Kiedy je zatkasz, to możesz myśleć?

-    Tak...nie...

REHM (5:11): Wiesz, co to znaczy, że się o czymś myśli? - Tak. - Pomyśl o swoim domu. - Tak. - Czym się myśli? - Uszami. - Kiedy myślisz o swoim domu. to myślisz uszami? - Tak.

Odpowiedź Barba jest niezwykła: myśleć, to ożywiać jakiś głos lub dźwięk, których się zapomniało. Te przypadki tworzą okres przejściowy wraz z następnymi, które same już zapowiadają drugie stadium: dzieci, których odpowiedzi będziemy zaraz czytać, mówią już. że myśli się głową, ale myśl nie jest jeszcze wewnętrzną, jest jeszcze związana z ustami. Do drugiego stadium zaliczamy dzieci, które nie mówią już o ustach, ale czynią z myśli cichutki głosik zlokalizowany w głowie. Między obiema grupami są wszystkie możliwe przejścia, ale gdy się klasyfikuje, trzeba się gdzieś zatrzymać. W pierwszym stadium pozostawiamy więc dzieci, które wyraźnie wymawiają słowo „usta":

CERES (7 lat): Czym się myśli? - Nie wiem. - Gdzie się myśli? - W głowie.

-    Gdzie? - W buzi. wewnątrz głowy.

RATT (8:10): Kiedy myślisz o swoim domu. to gdzie ty myślisz? - W głowie. - Co jest w głowie? - Nic. - Jak możesz myśleć o swoim domu? - Ustami. Czy w głowie są słowa? - Nie. - Jest głos’ - Tak. - Czy to jest to samo głos i myśl? - Tak.

KENN (7 7,): Czym się myśli? - W głowie. - Twoja głowa jest pusta czy pełna?

-    Pełna. - Gdyby otwarło się twoją głowę, czy zobaczyłoby się. kiedy myślisz? - Me. bo tam nie widać. - Gdyby zaglądnęło się do twojej głowy, tak byś nie umarł, to czy zobaczyłoby się twoją myśl? - Nie słychać jej. kiedy mówi się po cichutku. - Czym się myśli? - Głową. - Czym w głowie? - Ustami. - Co jest w głowie? Jest myśl? - Tak. kiedy myśli się o czymś. - Co jest w głowie? - Mówi się. - Kiedy masz zamknięte usta. to myślisz? - Tak. bez mówienia. - Czym myślisz, kiedy nie mówisz? - Ustami. - Co

r

jest w głowie, gdy się myśli? - Nic. - Mógłbyś zobaczyć myśl? - Nie. - Czy usłyszałbym ją? - Nie. - Czy poczułbym ją. gdybym włożył palec? - Tak.

Ten ostatni przypadek jest doskonały. Widać w nim opór i spontaniczność przekonania dziecka: bez żadnej sugestii dziecko zaczyna od powiedzenia, że nie słyszy się myśli, kiedy mówi się cichutko, dopiero potem dochodzi do przekonania. że myśli się ustami. Myśl. jest. więc. cichym głosem wewnętrznym. Stwierdzając, że głos można by wyczuć palcem Kenn zapowiada w ten sposób przypadki, w których myśl będzie wyraźnie utożsamiana z powietrzem (powietrzem wydobywającym się z ust podczas mówienia).

U podstawy odpowiedzi udzielanych przez poprzednie dzieci leżą spontaniczne przekonania. U innych, na początku badania nie ma żadnych, ale badanie prowokuje jakieś przekonania, choć nie na tyle. by je sugerować, i rzecz * interesująca, że te przekonania są podobne do poprzednich:

M(TR (5:9) Kiedy myślisz, to czym? - Ja. nie wiem. - Rękami? - Nie. - Głową? - Nie. Myśli nigdy nie widać. - A czym czytasz? - Oczami. - Możesz myśleć z zamkniętymi oczami? -Tak. -Az zamkniętą buzią? - Nie mogę. -Az zatkanymi uszami? - Tak. - A czy dzidziusie myślą? - Nie. nie umieją. Są za małe. - Czym się myśli? - Ja tego nie wiem. Nigdy nie widziałem myśli. - Myśli się głową? - Nie. - Czym? -Buzią

Mamy tu doskonały przykład przekonania wywołanego. Widać pojawiające się z wolna przekonanie, chociaż nie interweniujemy bezpośrednio, a i dziecko także nie odkrywa natychmiast rozwiązania.

Czasami znajduje się inne warianty, ale są rzadkie. Jedno dziecko (Go. 5:9) powiedziało nam. że myślimy sercem. To musiało być wyuczone słowo. gdyż. po chwili. Go zmienił pogląd i oświadczył nam. że myśli się uszami. Z wyjątkiem tego dziecka, wszystkie inne. których nie możemy zaklasyfikować do drugiego czy trzeciego stadium, oznajmiły nam. że myśli się ustami albo uszami. Można by się spodziewać, że u naszych badanych będą wzrokowcy i słuchowcy i że pierwsi wierzą, iż myślą oczami. Nie jest tak jednak, a problem wytwarzania obrazów wydaje się nie odgrywać żadnej roli. Przynajmniej, jedyna dwójka dzieci, która powiedziała nam. że myśli się oczami znalazła tę odpowiedź po badaniu nad marzeniami sennymi, co odbiera wartość tym wypowiedziom.

Jak interpretować to utożsamianie myśli z mową? Najpierw trzeba zauważyć, że słowo „myśleć" ma dla naszych dzieci ograniczony sens: myśleć - oznacza dla nich - zastanawiać się. przypominać sobie coś z wysiłkiem. Ale jest tak dlatego, ponieważ nie uświadomiły sobie żadnego innego przejawu myśli oprócz snu. którym będziemy zajmować się dalej. Słowo „pamięć", generalnie, nie jest znane

42

L

43