skanuj0087

na, ochrony granic, morska, itd. Dla tych rodzajów administracji powinno się tworzyć jednostki terytorialne na których w sposób naturalny te zadania występują. Podział specjalny tworzy się w drodze ustawy, jeśli j est to uzasadnione ogólnopad-stwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa. Granice obszaru jednostki podziału specjalnego powinna pokrywać się z granicami województw lub powiatów, a więc nie mogą przecinać granic województwa lub powiatu. Generalnie powinno się dążyć do redukowania podziałów specjalnych (aktualnie jest ich 13) dlatego, że ich nadmierna ilość powoduje wzrost funkcji koordynacyjnej, co komplikuje działanie administracji oraz podwyższa jej koszty¹.

V. Problemy organizacyjne aglomeracji

1. Typy aglomeracji

Jednym z istotnych symptomów społeczeństwa uprzemysłowionego jest pojawienie się nowych struktur przestrzenno-osiedleńczych jakimi są aglomeracje i konurbacje.    j

Procesy urbanizacyjne nasiliły się w dziewiętnastym stuleciu, zaś w następnym nastąpiła wyraźna ich intensyfikacja. Wynikało to z kilku istotnych przyczyn. Niewątpliwie ważnym powodem była migracja ludności wiejskiej do miast. W państwach Europy Zachodniej nasiliła się ona w połowie dziewiętnastego wieku, natomiast w Polsce dopiero po drugiej wojnie światowej. Główną przyczyną była mechanizacja rolnictwa, która spowodowała powstanie nadmiaru siły roboczej na wsi. To dotyczyło dziewiętnastowiecznej Europy Zachodniej, natomiast w Polsce powodował to przyspieszony rozwój po drugiej wojnie światowej przede wszystkim przemysłu ciężkiego oraz związane z tym nowe szanse cywilizacyjne dla przeludnionej wsi. Powodowało to, że ludność zaczęła się skupiać wokół już istniejących lub też nowych centrach gospodar-czo-produkcyjnych. A zatem koncentracja przestrzenna w sferze działalności gospodarczej pociągała za sobą koncentrację ludności, co powodowało często, że nowe osiedla robotnicze nie mieściły się w granicach istniejących już jednostek podziału terytorialnego². W konsekwencji powstała sytuacja w której nowo powstałe struktury przestrzenne rozsadzają tradycyjne granice gmin. Innymi słowy powstają nowe struktury przestrzenne.

W tym zakresie można wyróżnić kilka sytuacji:

(1)    Do pierwszej zaliczyć należy pojawienie się struktury przestrzennej określanej jako wielkie miasto, która swym zasięgiem obejmuje gminy satelitarne mające najczęściej charakter wyłącznie mieszkalny, rzadziej także przemysłowy (np. Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań)³.

(2)    Drugim typem jest konurbacja, która składa się z kilku równorzędnych miast, np. na terenie Śląska obok Katowic można wymienić Sosnowiec, Gliwice, Rybnik, Bytom, Chorzów, Rudę Śląską, Tychy. Charakterystyczne dla tego typu struktury przestrzennej jest to, że zadania realizowane przez poszczególne gminy (miasta) w znacznym zakresie się pokrywają. Tak więc poszczególne gminy stanowiące elementy aglomeracji wykonują oddzielnie takie same zadania w zakresie zdrowia, oświaty, kultury, gospodarki komunalnej. Rozwiązania organizacyjne administracji publicznej powinny prowadzić do integracji, a więc do wyeliminowania dublowania zadań, bez zbędnego ograniczenia ich samodzielności.

57

1

Por. Filipek J., Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Cz. 1, Kraków 1995, s. 188.

2

   Por. Eberhardt P., Herman S., Zróżnicowanie przestrzenne zmian ludności w latach 1950-1986, [w:] Współczesne problemy gospodarki przestrzenny Polski, red. Kukliński A., Warszawa 1989, s. 123 i nast.

3

   Por. Swianiewicz P., Społeczno-ekonomiczna typologia miast i gmin w Polsce, Warszawa 1989, s. 33 i nast.