Socjologia Kosi�skiego (37)

gatywnej samoocenie osób roawiedzionych świadczy najlepiej fakt, u I w Polsce ostatnich lat popełniają one czterokrotnie częściej samobójstwo I niż osoby zamęine bądź od urodzenia pozostające w stanie wolnym.

Społeczne skutki rozwodu są łatwo dostrzegalne nie tylko na osobo* I wości samych eksmałśonków, ale i ich dzieciach, które mniej lub bar* I dziej dramatycznie przeżywają swoje sieroctwo społeczne. Następstwa I zaburzonego rozwodem procesu socjalizacji dziecka bywają niekiedy bar- I dio widoczne, a niekiedy równie poważne, ale zakonspirowane i dlatego I dla badacza mało dostępne.

Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny nie są zjawiskiem nowym, I powstałym w ostatnich dziesięcioleciach. Legalizacja jego w tym okresie I w postaci udzielanych rozwodów rzeczywiście wskazuje tendencje wzros- I to we. Nie ma jednak podstaw — jak uważa Z. Tyszka — do formułowa- I nia twierdzeń o przeżywanym obecnie kryzysie rodziny [139]. Rodzina I współczesna nie tyle przeżywa stany kryzysowe, ile dezorganizację i pre- I orientację, prowadzące do nowych zasad współżycia rodzinnego.

Rodzina była, jest i zapewne zawsze lub jeszcze bardzo długo pozo- I stanie dla człowieka podstawową grupą i instytucją społeczną. Dzięki mej I stajemy się członkami wielu szerszych zbiorowości ludzkich, w tym tak I ważnych dla egzystencji jednostki, jakimi są naród i państwo. Tymi I zbiorowościami społecznymi zajmiemy się w następnym rozdziale.

PYTANIA I PROBLEMY

1.    Uzasadnij, że rodzina jest podstawową grupą społeczną.

2.    Wyjaśnij na czym polega ujmowanie rodziny jako grupy i jako instytucji społecznej.

3.    Na czym polega filogenetyczna i ontogenetyczna analiza rodziny oraz podaj przykłady publikacji reprezentujących obydwa rodzaje analiz tej formy żyda społecznego?

4.    Wymień i omów cykle życia rodzinnego.

5.    Kiedy rodzina staje się pełna; omów role wewnątrz:odzinne.

6.    Jakie pozycje i rodzaje więzi dominują w rr dżinie pełnej?

7.    Przedstaw funkcje rodziny w ujęciu Z. Tyszki.

8.    Co rozumiesz przez strukturę rodziny: wskaż jej trzy aspekty.

9 Jakie główne przemiany zachodzą ” rodzinie?

10.    W czym przejawia się maskulinLacja kobiety i feminizacja mężczyzny w życiu rodzinnym i zawodowym?

11.    Co to oznacza, że współczesna rodzina jest dla dziecka?

IZ Opisz wewnątrzrodzinne stosunki w trzecim cyklu istnienia rodziny.

IZ Przedstaw typologię małżeństw z uwzględnieniem pięciu cech.

14.    Jakie najczęściej cechy uwzględnia się w typologii rodzin?

15.    Co oznacza dezorganizacja rodziny i jakie zjawiska zwykle ją poprzedzają?

10. Omów przyczyny, rodzaje i konsekwencje konfliktów występujących w rodzinie.

17.    Jakie prawidłowości zaznaczają się w występowaniu rozwodów i jakie są ich psychospołeczne następstwa?

18.    Jak sądzisz, czy słuszna jest niekiedy formułowana teza o kryzysie rodziny?

X. NARÓD I PAŃSTWO

1. ETNICZNY PROCES DZIEJOWY

W poprzednim rozdziale stwierdziliśmy, że rodzina dla człowieka jest podstawową grupą społeczną. Również podstawowymi dla niego zbioro-wościami, choć w innym sensie niż rodzina, są naród i państwo, którymi obecnie będziemy się zajmować. Wcześniej jednak naszkicujemy etniczny proces dziejowy, stanowiący podstawę dla analizy obu tych różnorodnych, ale także komplementarnych zbiorowości

W etnicznym procesie dziejowym, odmiennie przebiegającym w różnorodnych kręgach kulturowych, zwykle występowały takie rodzaje struktur, jak: rodzina, ród, klan, plemię oraz lud i naród, które, z wyjątkiem narodu, mają znaczenie historyczne. Procesem ich powstawania, zwanym etnogenezą, zajmuje się Wiele nauk, a przede wszystkim etnografia i etnologia. Socjologia natomiast najbardziej interesuje się ostatnią i najwyżej zorganizowaną z tych zbiorowości, czyli narodem. Zainteresowania te doprowadziły do narodzin specjalnej subdyscypliny zwanej socjologią narodu.

Podstawą wyodrębniania się wymienionych zbiorowości etnicznych jest wspólnota językowa, gwarowa a szerzej — kręgu kulturowego. Współczesny naród stanowi jak gdyby ostatni etap występujący to etnicznym procesie dziejowym. Proces ten, według ogólnie przyjmowanej konstrukcji teoretycznej, zapoczątkowanej przez Arystotelesa, przebiegał od związków rodzinnych poprzez klany i plemię, które były skupiskami po-lityczno-kulturowymi, a na ludzie i narodzie skończywszy. Dla nas nie tyle istotny jest sam proces powstawania tych różnych typów zbiorowości etnicznych, ile niektóre ich cechy.

Teoretyczny schemat historycznego procesu etnicznego za początkowe ogniwo przyjmuje związki rodzinne, jakie tworzą rodzina i ród. W dziejach ludzkości pojawiły się one najwcześniej i zapewne w społeczeństwach pierwotnych stanowiły główne formy żyda zbiorowego.

Rodzina składała się z osób połączonych różnorodnym stopniem pokrewieństwa, prowadzących wspólne gospodarstwo. Spokrewnione rodziny tworzyły związki zwane rodami, na których czele stał najstarszy mężczyzna, rzadziej zaś kobieta. Oprócz takich rodów, opartych na rzeczywistych związkach rodzinnych, wynikających z pokrewieństwa, istniały również rody będące związkami czy też strukturami typowo społecznymi.

183