woloszynG

O posługiwaniu się książkami    J. A.Komeński    351

dźwięki bezsensu. [...]

Wreszcie trzeba dbać a to, by nie oddzielać autorów dawnych od nowych, traktujących o sprawach ogólnych od zajmujących się szczegółowymi. Przeczytałeś niektórych pisarzy' naszej doby? Popróbuj i starożytnych - stare bowiem wino lepsze jest, jak mówi Zbawiciel. Przeczytałeś starożytnych? Nic gardź i młodszymi, bo wnoszą nowe spostrzeżenia nieznane dawnym. Czytałeś coś ogólnego? Rozejrzyj się za szczegółowy m opracowaniem tych samych rzeczy'. Poznałeś już części rzeczy'? Przypatrz się, jak tworzą ze sobą całość. Ogółem wziąwszy: wiedzę dawnych cenić trzeba dla jej starożytności, wiedzę młodszych dla obfitszego w niej światła. Szczegółowe opisy' rzeczy winno się poznawać dlatego, że wiele kształcą poglądowo; ogólne ujęcie dlatego, że umysłowi dają jedność, moc i tę strzelistą zwartość, jaką ma wierzchołek piramidy.

a

a

ok

III, Poza tym nie wystarczy książki czytać - trzeba czytać uważnie, w tym celu, by to, co najistotniejsze, zaopatrzyć w uwagi i zapisać. Rób uwagi w samej książce, jeśli jest twoją własnością; sporządzaj zaś notatki lub wypisy czy to ze swojej własnej, czy z cudzej. Wybór bowiem tego co najbardziej użyteczne jest tak nieodzowną rzeczą, że nikt nie jest dobrym czytelnikiem książek, kto jednocześnie nic umie wybierać!²’Nic książki przecież zrobią cię uczonym, tylko ich studiowanie. To zaś jest jedynym trwałym owocem lektury': przyswoić sobie, co się przeczytało, za pomocą wypisów. To jedno tylko zaostrza uwagę czytelnika, podtrzymuje w umyśle zainteresowanie, utrwala zaobserwowane rzeczy w pamięci i rozjaśnia myśl coraz większym światłem. Nie chcieć nic z książek wybierać, znaczy wszystko pomijać, a chcieć powierzać wszystko czystej pamięci, to zapisywać na wietrze; pamięć nasza jest jak sito, przyjmuje mnóstwo rzeczy', ale zaraz jc znów wypuszcza i traci, jeśli ich nie zatrzymają szranki pisma. Trzeba jej więc czym można pomagać w zachowywaniu użytecznych rzeczy', a niczym lepiej nie można, jak wypisując wszystko, co godne zapamiętania i przenosząc do swoich notatek, skąd z najw iększą łatwością możemy je czerpać na każde zapotrzebowanie. Oto właśnie jest droga, którą nad podziw- uczeni ludzie doszli tak daleko, iż zdumiewają się tym ci, co nie wiedzą, którędy się tam dochodzi. [...]

Cóż zaś powinno się wybierać i wypisywać? - zapytasz. Odpowiedź na to: niewielkie to zagadnienie. Zapisuj wszystko, co znajdziesz dla siebie nowego, dotychczas nieznanego, a o czym sądzisz, że jest piękne, że ci się kiedyś może przydać, czy to będzie słowo, czy' zdanie, sentencja czy opowiadanie i cokolwiek ujrzysz, że błyszczy jak klejnocik. [...]

pil L Lak

A jak to robić? - zapyta ktoś. Różni ludzie dają różne wskazówki, jakim sposobem prowadzić zeszyty notatek. Ponieważ za długo byłoby omawiać te wskazówki, powiem tylko, co sam wypróbowałem w praktyce. Najprostszy' sposób to prowadzić dziennik, tj. książkę, w której byś stale zapisywał, cokolwiek pięknego którego dnia przeczytasz, posłyszysz lub jeśli ci co ładnego samemu na myśl przyjdzie. I tak przeglądając swój dziennik, z zadowoleniem stwierdzisz, ile skorzystałeś w każdym dniu. Ale pamiętaj, że taki dziennik trzeba zaopatrzyć w skorowidz alfabetyczny, który ci wskaże, gdy czegoś potrzebnego będziesz szukał, gdzie każda rzecz jest zanotow-ana i

27. Tu gra słów nic do oddania po polsku: leclor - xekctnr.