tekst3

krewną mu trwogą, jaką budzi potępienie. Niezależnie od znaczenia i wartości reszty dzieła wydaje mi się, że właśnie dzięki tej uwerturze literatura francuska i literatura fantastyczna wszystkich czasów zyskały nowe arcydzieło, jedną z tych rzadkich książek, które odnawiają moc /iteramry i gruntują jej powagę. IZżywając słowa „powaga" mam na myśli projekcję Nieznanego, którą ten Jęk i La trwoga bez wątpienia stanowią, sądzę bowiem, że można się w nich dopatrzeć także innego, głębiej ukrytego sensu. Raz jeszcze zwracam uwagę na owe niekończące się nawroty wydarzeń, z uporem - jak nieustępliwy wyrzut sumienia - podważające racjonalny porządek świata, zdobycz osiągniętą z takim mozołem i którą Potocki uważał za utrwaloną raz na zawsze.

I nasuwa mi się przypuszczenie. że ten odwet ciemności, zludny, lecz niepokojący, jest czymś użytecznym, gdyż nic pozwala rozumowi spocząć na laurach. Przypomina, że otchłań, 7 której ciulem został wywiedziony, poz.o-stajc niezgłębiona i pełna nicujarzniionych mocy.¹¹

U wag n. Powołując się nn prace obcojęzyczne nutor często cytuje je i podaje dane bibliograficzne według ich przekładów francuskich; w niniejszym wydaniu odsyłamy do wskazanych przez niego źródeł.

*    Vóyage dam Ih strps I'i' I d'A\trakJ>nu ef du Caurasr, Paryż il29, «. 16* 169. (W przekładzie polskim: Podróż przez stepy Astr achania i na Kaukaz, w: Podróże, opr. Ł. Kukulski, tłum. J, Niemcewicz, J. Olkicwicz i F.. Kukulski, W-wn 1959.

I. $Ó7-j6*)*

² Uprzednio już Potocki ogłosił nn ten sam temat rozprawę zatytułowaną Dynastii’j du second limę dc Manctbón (Dynastia drugiej księgi Manetorta), Florencja 1803.

*    Tego samego kręgu zagadnień dotyczy również dwuczęściowa rozprawa Principei de chronologie pour les ąuatOTgp sideł es ijni oni prrWde la premierę Olympiadc vtdgaire (Hienimiy chronologii c&etnaiiu stuleci poprzedzających pienrszd posrszeeb-rnj olimpiadę), Krzemieniec 1813 i tRij.

⁴ Słowa w nawiasach kwadratowych są przekreślone Atramentem.

' Hisloiiii AirnoHora (Pliniusz, Listy, VII, 27) i Historia Menipa (FI, Philóstratos, Vita Apolhnii, IV, 25).

⁸ Voyage Hans la steps tCAstrakłm..., t. I, ». XVI.

⁷ Ib.

^I    ]. M. Qućrnrd, La supercberies liltMrcs tfMilies, Paryż 1847, 1. I, s. 177-195. *• v. Cagliostro.

• Kawalera Ijtndolini, którego lrvjng spotkał na Malcie w iKof r/y iHofi r. /oh. Stanley T. Williams. The Uje oj Washington Iwing, New York 195$. 1. I. 1. hi i 1. II. t.

^,<ł Żob. W. Irviiie. l.lle fitniórne rt ttnirrs ronią, przekł. Ir. Paryż 1951. Przedmowa, s. 12

^II    W części biografic/nej szkicu oparłem się głównie na pracy F.. Krakowskiego Ir tomie Jean Pot orki (Paryż 19Ó3). Cenne uwagi Leszka Kukulskiego pozwoliły mi sprostować pewne sporne czy wręcz nieścisłe szczegóły, za co składam mu niniejszym serdeczne podziękowanie.