MG101

90 Alicja Uchu mi

marne zmierzaj* do satysfakcji i rozładowania napięć, są bczczasowc, ałogicz-no, wieloznaczne, nieukicrunkowanc na wartości. Procesy sekundarnc organizują popędy wiążące się z instynktem samozachowawczym i tendencjami samoobronnymi. Podlegają pewnym zasadom logicznym, zmierzają do jednoznaczności, zachowują chronologiczny porządek. -

Teorię libido (a wiec Energii ucłutiowęji psychicznej) płynącej z przeżytych impulsów biologicznych i innych) formułował Freud trzema kolejnymi etapami w ramach bartJźiej ogólnej teorii instynktów, którym przypisywał podłoże che-miczno-fizjologicznc. Freud nadawał swym koncepcjom konsekwentnie charakter dualistyczny. Jednemu z instynktów przypisywał naturę seksualną, jego poglądy na naturę drugiego zmieniały się. W ramach tej koncepcji teoria libido odnosiła się do seksualizmu, jego rozwoju i oddziaływania na osobowość. Libido nie jest równoznaczne z popędem heteroseksualnym, jest on bowiem jednym z przejawów złożonej całości - niespecyficznej energii seksualnej. W teorii libido znalazło wyraz przekonanie, iż wszystkie uczucia cielesne sprawiające przyjemność oraz wszelkie dążenia do nich mają charakter seksualny. Przekonanie Freuda o przekształcaniu się instynktów umożliwiło mu przypisywanie pochodzenia libidyna-Inego większości cech charakteru, dążeniom i postawom (o ile nic służą wyłącznie walce o życic).

Na etapie drugim sformułowana została opozycja między narcyzmem a libido skierowanym na obiekty zewnętrzne. Powszechność tendencji narcystycznych tłumaczy! Freud ich biologicznym pochodzeniem, utrwaleniem postawy z wczesnego dzieciństwa, kiedy to dziecko uważa się za punkt centralny świata i wyłącz-ny obiekt pragnienia matki. Komponenty narcyzmu są złożone, obejmują nie tylko samouwielbienie i egocentryzm, lecz próżność, pragnienie prestiżu i podziwu, dążenie do bycia kochanym, lękową troskę o zdrowie, urodę i umysłową sprawność. Freud przede wszystkim przeciwstawiał narcyzm (miłość do siebie) i ukierunkowanie libido na innych (miłość do innych ludzi), widząc między nimi prostą zależność. Im bardziej jednostka kocha siebie, tym mniej zdolna jest kochać innych.

W fazie trzeciej Freud odrzucił poprzednie rozróżnienia przeciwstawiając instynkt seksualny (Kros) instynktowi destrukcji (Thanntos). Do tej koncepcji dochodzi poprzez teoretyczną spekulację przypisując wszelkiemu życiu organicznemu tendencję do odtwarzania wcześniejszej formy istnienia i powrotu do niej. Formy ftrtan**M*c-(i><dtiólŁc_życ>d) poprzedzone były nieorganicznymi, instynkt ■śmierci_ząŁ6pnJwt wrodzoną, im tendencją powrotu do pierwotnego stanu.

Cykl snu

Cykl snu składa się z dwu faz. Jedną charakteryzuje powolny ruch gałek ocznytłi (SEM - od terminu angielskiego slow cyc mownents), drugą szybkie ruchy g»-

Słownik głównych terminów psychoanalitycznych

91

lek ocznych (rapjd cyc moyymenta REM). W cyklu snu 80% przypada na fazę SEM, 20% na REM. Cykl powtarza się 1-6 razy na przestrzeni 6-8 godzinnego

snu.

Przejście od stanu czuwania w fazę SEM, a następnie REM można prześledzić na podstawie badań elektroenccfalograficznych, elektrookulografii i elektrorniog-rafii mięśni podbródkowych.

Faza SEM składa się z czterech faz, od SEM-1 do SF.M-1, przy czym SEM-2 to już pełny sen wypełniający 50% całego snu nocnego. W fazie REM - trwającej około 20 minuty po- jawiają się marzenia senne. Ncurołlzjologowie na ogół zgodnie przyjmują, iż sen, a szczególnie faza REM, jest nieodzowna dla utrwalania śladów pamięciowy di.

Ideologia

W teorii filmu po 1008 roku pojęcie ideologii funkcjonuje w specyficznym rozumieniu wywiedzionym z francuskiego marksizmu strukturalnego (Althusser, lia-libar) a w szczególności z pracy Louisa Altliussera Ideologia i ideologiczne aparaty państica (por. przekład angielski w zbiorze Unin and Philosophy and other Easays. London 1971). Althusser pojmuje ideologię podobnie jak Freud nieświadomość, tj. jako wieczną, wszechobecną, transhistoryczną i niezmienną w formie. "Wieczność" ideologii wynika z wyposażenia w strukturę, która zabezpiecza jej funkcjonowanie jako realności nic-historycznoj.

Zdaniem Althussera w ideologii znajduje odzwierciedlenie nie rzeczywistość, lecz stosunek do niej. czyli' wyobrażone przediTawIema trafnego swnty». Ideolo-gia istnieje w aparatach oraz zdeterminowanych przez nie praktykach. Państwo dysponuje dwoma rodzajami aparatów: represyjnymi oraz ideologicznymi. Dla wszelkiej ideologii kategorią konstruktywną jest podmiot; ideologia z kolei konstytuuje jednostki jako podmioty poprzez interpelację. To, co się dzieje w ideologii. wygląda tak, jakby działo sic poza nią. ideologia bowiem maskuje-swojo środki prezentując się jako oczywistość, naturalny stan rzeczy, dziejowa konieczność.

W manifeście opublikowanym na lamach "Cahicrs du cinćma" (nr 216, 1969) Jcan-Luc Comolli i Jean Narboni utrzymują, iż klasyczna teoria filmu — wedle której kino reprodukuje rzeczywistość za pomocą neutralnego, niez&angażowa-nego narzędzia, jakim jest kamera - jest teorią reakcyjną. Narzędzia i techniki realizacji filmu nie są czymś wobec rzeczywistości zewnętrznym, lecz stanowią część samej rzeczywistości. Realizacja zaś nie jest niczym innym jak ekspresją panującej ideologii. Na każdym etapie realizacji filmu dochodzi do głosu podporządkowanie dyskursowi ideologicznemu, mamy bowiem do czynienia nie ze światem takim, jaki jest, lecz jaki się wydaje odzwierciedlony w ideologii.

Zwolennicy teorii lewicowo-radykalnych uważają, że kamera nie tylko może być używana do ideologicznych praktyk, lecz je zakłada sama swą naturą usta-