0309

292

KAZIMIERZ I.

VI. 10.

ile że data jego roczna ze względu na świadków jest niemożliwa, a po zrektylikowaniu jej na rok 1245¹) pozostanie znowu nierozwiązanem pytanie, jak dorosły już w tym czasie Kazimierz i około dwudziestoletni Ziemowit, obaj książęta panujący, mogli być nazwani pueri. W jednym tylko niewątpliwie autentycznym dokumencie Konrada I z r. 1245 ²) wymieniony jest Kazimierz po Ziemowicie młodszym; atoli tutaj przyczyna przestawienia tłomaczy się samą treścią odnośnego ustępu. W dokumencie rzeczonym Konrad wyraża się bowiem w ten sposób: cum omni consensu et voluntate nostrorum delictorum filiorum Boleslai et Semoviti Ma-zociensium et Kazimiri Kuyaviensis etc.; jasna rzecz, że Ziemowit został tu dlatego umieszczony przed Kazimierzem, że trzeba go było jako księcia mazowieckiego podać razem z Bolesławem, również księciem mazowieckim, poezem dopiero przyszła kolej na Kazimierza, jako księcia kujawskiego. Starszeństwo Kazimierza wobec Ziemowita stwierdza też porządek wizerunków i napisów, zamieszczonych na patenie kielicha płockiego ^{3 4}); cztery bowiem imiona książęce, jakie tu spotykamy, następują po sobie w ten sposób: naprzód Konrad jako głowa domu, potem, idąc ku lewej stronie, Agafia, jako jego żona, potem, idąc w tym samym kierunku, bezpośrednio po niej Kazimierz, a dopiero za nim Ziemowit. Wreszcie nie może też ulegać wątpieniu starszeństwo Kazimierza wobec Ziemomysła (VI. 15.), stale porządkiem wyliczania synów Konradowych w dokumentach poświadczane^A).

W źródłach rocznikarskich i kronikarskich, polskich i obcych, panuje wielkie zamieszanie i bałamuctwo co do następstwa synów Konradowych, skutkiem czego też i Kazimierzowi niejednokrotnie niewłaściwe dostaje się miejsce. Przed Bolesławem (VI. 8.) wymieniają go Rocz. Małop. w kod. Szamot, i Kurop.^{5 6}), Ann. Siles. comp.^ti) i Geneal. Płoc. ^{7 8 9}); pierworodnym Konrada nazywa go też Hist. de ord. Theut.. Crucif.^s); natomiast o wiele dalsze miejsce, bo aż po Ziemowicie młodszym (VI. 14.), wyznaczają mu Kron. Wielk.^IJ), Rocz. Franc. krak.¹⁰) i Chroń, princ. Pol. ⁿ). Trafny porządek znajduje się tylko w Rocz. Wielk. ¹²j i Rodow. książ. poi.¹³), gdzie Kazimierz wymieniony jest przed Ziemowitem.

Po raz pierwszy świadkuje on na dokumencie księżny krakowskiej Grzymisławy 6 grudnia 1227 r.¹⁴). Dając mu podówczas lat przynajmniej dwanaście, wypadnie wniosek, że urodził się przed 6 grudnia 1215 r. Datę tę można przynajmniej w przybliżeniu określić jeszcze ściślej. Już w r. 1233 wystawia Kazimierz dwa dokumentu¹⁵), tytułując się w nich księciem kujawskim, a jeszcze na dokumencie Konrada z r. 1231^li;) świadkuje jako dux Kulacie¹¹). Wynika stąd, że już w r. 1231 Kazimierz dzierżył wydzielone sobie przez ojca księstwo kujawskie, tak, jak o rok wcześniej księciem sandomierskim spotykamy już jego brata starszego Bolesława. Ze względu, że pierworodny Konrada, Bolesław, nie odzierżył od ojca samoistnych rządów wcześniej, jak w dwudziestym drugim roku życia, lub mało co przedtem (VI. 8.), należy i Kazimierzowi liczyć już podówczas około dwudziestu lat życia, skąd wyniknie, że urodziny jego przypadają na czas około r. 1211. Długosz ^1S), zapisując jego śmierć pod r. 1268, nadmienia, że zmarł raczej chorobą aniżeli starością znękany; do wyrażenia tego, które może być prostą tylko kombinacyą kronikarza, nie ma powodu przywiązywać szczególnego znaczenia; atoli, gdybyśmy je nawet tłomaczyli dosłownie, nie wzruszałoby w niczem ustalonej poprzednio daty, liczyłby bowiem Kazimierz w chwili zgonu nie więcej jak około 57 lat życia.

W Bocz. kapit. krak. ^w) zapisano pośród wypadków z r. 1267 także następujący szczegół: Buc Kazi-mirus obiit. Zdaniem Arndta -°) odnosi się ona do niniejszego Kazimierza. Wszakże charakterystyka, jaką do powyższej zapiski o zmarłym księciu przydano, wskazuje najwidoczniej na Kazimierza Sprawiedliwego (III. 22.), a nadto zdradza ona nawet stylistyczne podobieństwo z charakterystyką tego ostatniego u Kadłubka²¹); wre-

1

Jak przyjmuje Piekosiński w wydaniu tegoż dokumentu, tudzież Perlbach, Preuss.-Poln. Stud. I. 124 nr. 119. —

2

Kod. dypl. Pol. I. nr. 32. — 3) Stronczyński, Pomn. Piastów 36. — 4) Kod. dypl. Pol. I. nr. 20; Philippi, Preuss.

3

Ukdbuch nr. 75. 126. Nadto w podrobionym dokumencie z r. 1232, Kod. dypl. Maiop. II. nr. 402. — 5j Mon. Pol. III. 172—

4

174. — «) Ibid. III. 678. — 7) Ibid. V. 994. — 8) Script. rer. Pruss. IV. 50. — 9) Mon. Pol. U. 565. — 10) Ibid. III.

5

47. — U) Ibid. III. 541. — 12) Ibid. III. 13. — 13) Ibid. III. 283. — 14) Kod. dypl. Malop. II. nr. 393.— 15) Kod. dypl.

6

Pol. II. nr. 14; Philippi, Preuss. Ukdbuch nr. 94. — 10) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 134. — 17) Znamy nadto jeszcze doku

7

ment Kazimierza z 7 marca 1231 r. (Dokum. Kujaw, i Mazow. 121 nr. 8) wystawiony przezeń w charakterze księcia kujaw

8

skiego; dokument ten jest jednakowoż podrobiony. — 18) Hist. Pol. II. 408. — 19) Mon. Pol. II. 810. — 20) Mon. Germ.

9

SS. XIX. 603 uw. 29. — 21) Mon. Pol. II. 386.