001701

26

ronacyi Pawła I w Moskwie. W imieniu obywatelów zanosił prośbę do tronu przez księcia Kurakina prokurora o umorzenie win przeszłych, o przeniesienie aktów metryki Koronnej do gubernii Kijowskiej, Podolskiej lub Wołyńskiej, o ustanowienie sądu głównego jak w Litwie i

0    przywrócenie wyboru marszałków guberskich 14). 0-trzymany skutek tych próśb uwiecznia i pamięć dobrotliwego cesarza i chęci przyjazne ziomkom Czackiego. Kiedy w języku ojców swoich wolno było przemawiać Polakom w sądzie, wyborach obywatelskich i szkołach pod panowaniem dobroczynnem Pawła I i Aleksandra I, współrodacy, do innych mocarstw odpadli, na ulgę swych nieszczęść i tę wzbronioną mieli pociechę. Tak przełożeniem ważnych próśb tronowi rozciągał swe myśli na pożytek i dobro narodu. Paweł I zaszczycił go zaufaniem

1    ofiarował mu urząd senatora; ale go nie przyjął, bo w samych cnotliwych dziełach znajdował nagrodę.

Stanisław August, wielki nauk opiekun, przebywał pod ów czas w Moskwie. Czacki w prośbie do niego o zebrane pisma do dziejów ojczystych wyraził i czułość obywatelską i wdzięczność królowi: „Prawo mocniejszego tron „ci odjęło; ale wspaniałego imienia dobroczyńcy nauk „wdzięczna potomność i powszechność zwyciężonych i zwyciężających narodów tobie nie zaprzeczy. Pochlebny miał-„byin zaszczyt być stróżem tych skarbów, do których od „nas późniejsze a może i szczęśliwsze pokolenia mają „prawo. Winieneś naj. Panie, winniśmy wszyscy podać „nadwnukom naszym sposobność, aby umieli teraz żyjących znać i oddzielać osobiste sprawy od okoliczności, „któremi jedna tylko narodu siła władać nie mogła 15).“

Otrzymał w ofierze od Stanisława Augusta rozległy i szacowny zbiór rękopisów, tyczących się dziejów narodowych, który przeszło 30,000 Czerw. Złot. króla kosztował. W tera przeświadczeniu Stanisław August zostawał, iż te pamiątki dziejopisarskie, wystawujące nieprzerwany łańcuch wydarzeń, nad których zebraniem uczony biskup Naruszewicz, Albcrtandy ⁷⁹) i wielu innych tyle pracy podjęło w naszym narodzie i za granicą, staną się plonem głębokich uwag i nieśmiertelnej pracy Czackiego 16).

Lilia Wawrzyniec, nuneyusz stolicy apostolskiej w Moskwie, dał mu dozwolenie czytania książek zakazanych 17).

Jenerał Bekleszów, rządca trzech gubernij: Wołyńskiej, Podolskiej i Kijowskiej, za panowania Pawła cesarza, wiedząc z powszechnego sławy odgłosu, iż tyle ważnych myśli o handlu w Komisyi skarbu Koronnego Czack podawał, żądał od niego ^so) uwag handlowych. Z ochotną gorliwością dla dobra kraju podał mu rozciągły i dokładny opis w języku Francuskim. Naprzód wyłożył handel Polski do r. 1792, potem uciążliwości jego wymienił, nareszcie podał sposoby ułatwiające wyprowadzanie korzystne płodów krajowych.

Wierzyciele Rosyjscy Prota Potockiego za przyzwoleniem Pawła I samowładzcy całej Rosyi ⁸¹) wybrali Tadeusza Czackiego z gubernii Kijowskiej i Podolskiej a Romualda Bystregó z Wołyńskiej za pełnomocników i zastępców swoich do komisyi "bankowej. Znosili się w tej mierze z towarzystwem mianowanem w Petersburgu: Aleksym baronem Wasyliewem, Gabryelem księciem Gagary-nem, Piotrem Obolnijaninowem i Bekleszowem. Zawarta została umowa wierzycielów Rosyjskich z dłużnikami pro-wincyj Pruskich i Galicyjskich, skracająca niezmiernie pra-

W księgozbiorze Watykańskim, Kopeuhagskim i Szlokolm-skim.

»°) 1797 roku. •■) 1799 roku 11 lipca.