004201

82^:

nawodzić tak^! paradoksalne i dziecinne porównanie jak: „O powiacie liajsyński, ojczyzno moja“ i t. p.

Opiewając ten rojny, gwarny świat, pełen życia i samodzielności — przedstawiając naród we wszystkich jego chwilach i stosunkach tak domowych jak publicznych, czyż mógł poeta zapomnieć o ziemi, na którój widzimy bohaterów tój wielkiej epopei, ziemi, która tak ukochali, że w każdej potrzebie życie za nia oddaja, że na jej wezwanie i głos zaniechają wszelkich swarów, kłótni i zawiści? Czyż mógł poeta przepo-runięć o tym żywym, ciągłym związku narodu przeważnie sielskiego i rolniczego z przyroda, która choć nie zawsze otula go pieszczotliwa wonią kwiatków, nie nęci wieczna pogoda nieba — to przecież tak dla niego łaskawa, tak piękna i bogata i tak ukochana? — Znana jest miłość Polaka dla rodzinnej ziemi. „Z nia on jak czarownik gada, bo głucha dla mieszczan jemu mnóstwem głosów szepce do ucha^u — i dla tego między

narodami słynny,

Że bardziej niżłi życie kocha kraj rodzinny. (str. 237)

Toż włożył poeta w obrazy tej pięknej ziemi i tej przyrody, któremi tak umiejętnie ubarwił swa powieść, niezmiernie wiele miłości, czci i wielkiego natchnienia.

Z radością dziecka, z czystej duszy uczuciem patrzy on na przyrodę. Niebo i ziemię, dzień i noc, słońce i gwiazdy, burzę i ciszę, roślinę i zwierzę — wszystko zobaczysz w jego obrazie. Nie ma takiego malarza natury jak autor „Pana Tadeusz a,” nieznaj-dziesz w całej naszej poezyi (a bogdaj czy w jakiej obcej) tyle barwy słowa, które najpiękniejszym barwom ojczystej ziemi wyrówna — tyle mocy, iłe jest w burzy — tyle głosów cichych, tyle spokoju, ile jest w ciehćj nocy letniej, kiedy gwiazdy iskrzą się na niebie, wody mówią do siebie szmerem miłosnym, kwiaty i drzewa napełniają powietrze wonią, rosa lśni się a księżyc ozłaca pochyłe chaty i srebrzyste łany.

Powiedziano o Słowackim, że daje nam natury używać: — ja używam jej i w Mickiewiczu w całym blasku, w całej świetności i praw^rdzie, która zachwyca. „W prawdzie** — powiadam, bo obrazy Mickiewicza tak są oryginalne, tak tylko jeden ojczysty kraj w nich się odbija, że nie podobna ich do żadnój innej ziemi zastósow^raó. Choćby tam nigdzie wzmianki nie było, że to obrazy polskiej ziemi, to każdy, który żył na niej i kochał ja, od razu pozna, jaki kraj maluje poeta. — I tu czysto epickie przedstawienie, spokojne, przedmiotowa: nigdzie nie ma lirycznych wywnętrzaii się, a jednak jakaż tu moc czucia, jak porywający koloryt — bo Polak nie umie patrzeć obojętnie na rodzinna ziemie... .

f    o    ił    ^

Jakże razem z poeta przenosi wygnaniec duszę utęskniony

Do tych pagórków leśnych, do tjmh łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;

Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,

Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem —

Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,

Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,

A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą Zieloną: na niej zrzadka ciche grusze siedzą... (str. 10.)

A śród tych pól ten dworek Sędziego, którego ściany tem bielsze, że odbite od ciemnój zieleni topoli, co go bronią od wiatrów jesieni — jakże nasz, jak ładny! Widzisz tam

na oknach donice z paehnąeemi ziołki,

Geranium, lewkonią, astry i fijolki--

a gdy wyjrzysz przez okno, zobaczysz

maleńki ogródek ścieżkami porznięty,

Pełen bukietów, trawy angielskiój i mięty. —*

Drewniany, drobny, w cyfrę powiązany plotek Połyskał się wstążkami jaskrawych stokrotek, (str. 12.)

a dalej sad i ogród warzywny. Czytając ten prześliczny obraz, który każde dziecko polskie umie na pamięć, zdaje ci się, że chodzisz pod cieniem tych drzew między grzędami. „Ta kapusta, co sędziw^re schylając łysiny, siedzi i zda się dumać o losach jarzyny; ten wysmukły bób, co plącząc strąki w marchwi zielonćj