0088

II. 9. 9 a.

MATYLDA (m. OTTON); A^r. N.

73

Otton.

Otton z Schweinturtu, syn Henryka, książę szwabski, zmarł r. 1057 ¹).

9 a. [N. N.]

VV^T początkach w. XV²) spisaną została w klasztorze świętokrzyskim przez jednego z opatów historya założenia tegoż klasztoru, t. z. powieść czeska³). Podaje ona, że pierwsza fundacya klasztoru pochodzi jeszcze od Dubrawki, która sprowadziła sześciu Benedyktynów z Sazawy (Zozea) w Czechach, że dalsze uposażenie dał mu jej syn Bolesław, koronowany królem r. 1000, który w r. 1006 na prośbę swej matki ponownej fundacyi klasztoru dokonał. Z córką Bolesława ożenił się Emeryk, królewic węgierski, syn św. Stefana, który na rozkaz ojca wyruszył do Polski, ażeby zwiedzić grób św. Wojciecha; w drogę dał mu ojciec cząstkę krzyża świętego, przesłaną ongi przez Konstantyna W-go papieżowi Sylwestrowi, a podarowaną następnie przez papieża Benedykta Stefanowi węgierskiemu. Wracając z Gniezna, Emeryk wraz z teściem (Bolesławem) zabawiał się łowami w pobliżu Kielc, w którym to czasie ukazał mu się anioł, przykazując, ażeby ów krzyż święty, noszony na piersiach, ofiarował klasztorowi łysogórskiemu. Królewic spełnił polecenie; stało się to, jak dodaje powieść, r. 1003.

W Rocz. Śkrzys. nowszym^{4 5}), spisanym (w obecnym kształcie) ok. r. 1437^B), znajduje się podobna, ale przecież w szczegółach odmienna relacya o nabyciu relikwij krzyża św. przez klasztor łysogórski. Relacya ta nie dotyka sprawy założenia klasztoru, podaje tylko, że w dziesięć lat po urodzeniu Emeryka Stefan węgierski zawarł sojusz z królem polskim Mieszkiem I⁶), i że Emeryk, przymuszony przez ojca i wielmożów węgierskich, poślubił córkę tegoż Mieszka, z którą jednak zachowywał czystość aż do śmierci. Ten to Emeryk, wracając z Polski do Węgier, przybył wraz z Mieszkiem w okolice Kielc, gdzie wskutek wizyi anielskiej darował noszone przy sobie relikwie krzyża św. klasztorowi łysogórskiemu. Zapiska umieszczoną jest pod r. 106 (sic, zam. 1006). Dopisek na górnym brzegu rękopisu umieszczony zaznacza, że Łysą Górę otrzymał Stefan węgierski w posagu za swą żoną, i że tutaj ufundował klasztor Benedyktynów.

Wreszcie Długosz⁷) kładzie założenie klasztoru łysogórskiego również pod r. 1006, dodając, że fun-dacyą spowodowały prośby Emeryka w czasie pobytu jego w Polsce w okolicy Kielc, gdzie z Bolesławem bawił się polowaniem; nowo ufundowanemu klasztorowi darował Emeryk krzyż św. noszony na piersiach, przysłany jego ojcu przez cesarza bizantyńskiego. 0 ślubie Emeryka z córką czy to Mieszka I, czy też Bolesława nie wspomina Długosz; podaje wprawdzie, że Emeryk z żoną swą zachowywał czystość dozgonną, jednakże pochodzenia jej nie wymienia, owszem, określając stosunek powinowactwa Bolesława z Emerykiem, uwzględnia tylko fakt małżeństwa Adelajdy z Gejzą (I. 6.\ z czego wynika, że o poślubieniu Piastówny przez samego Emeryka żadnej nie miał wiadomości, byłby z niej bowiem niewątpliwie w miejscu tem skorzystał.

Źródła węgierskie średniowieczne nie wymieniają, kto był żoną Emeryka. Żywot św. Emeryka⁸), a za nim niektóre późniejsze kroniki podają tylko, że żoną jego, pojętą z woli ojca, była virgo nobilis, utpote orta de regali prosapia; dodają też szczegół, że zachowywał z nią czystość dozgonną, ale imienia jej nie znają. Dopiero pisarze o wiele późniejsi dają mu za żonę, jak Marnavitius⁹), córkę Krzesimira księcia kroackiego, albo, jak Legenda S. Margarethae ¹⁰) córkę cesarza bizantyńskiego, obie wersye, jak uznają sami historycy węgierscy¹¹), wątpliwe i niepewne, tak, iż nie mielibyśmy powodu dla nich samych tylko odrzucać podania polskiego

10

1

Gohn, Stammtafeln tabl. 24. — 2) Por. Gacki, Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze 2. — 3) Tak

2

nazywa ją X. Gacki, ibid. 2 została bowiem spisana pierwotnie w języku czeskim; na język polski przetlomaczona już w pier

3

wszej połowie w. XVI i wydana współcześnie. Przytaczam ją tu według przedruku w Pamiętniku Sandora. II. 489 i n. — 4) Mon.

4

Pol. III. 60. — 5) Wojciechowski, U roczn. poi. Pam. Akad. hm. Wydz. hist. i filol. IV. 150. — 6) Rocznikarz ma tu na

5

myśli Mieszka 1, gdyż bezpośrednio przedtem mówił o zabiegach jego o koronę u stolicy apostolskiej. — ⁷) Hist. Pol. I. 188.

6

Lib. benef. III. 227. — 8) Florianus, Hist. Hung. font. dom. I. 134. — ^a) Regiae sanctitatis Ulyricanae foecunditas 231

7

232. — m) Pray, Vita S. Elisabethae nec non Margritae yirginis, Tyrnowa 1774. 23. — U) Katona, Hist. crit. I. 323; Fessler-

8

Klein, Gesch. ling. I. 116 uw. 1; Szalay, Gesch. Ung. I. 105 uw. 1.

9

Balzer, Genealogia Piastów.