0508

xi. a.

JADWIGA (m. JAN Z GARY).

495

Pod datą 3 stycznia 1410 r.¹) wystawia królowa Barbara, żona Zygmunta Luksemburczyka, dokument w Eperies, w którym stwierdza, iż znajduje się w podróży na ślub Jana z Gary (in profeccione nupciarum magnifici viri Iohannis de Gara). Zaślubiny jego nastąpiły zatem w najbliższym czasie po 3 stycznia 1410 r.; jakkolwiek nie podano tu, kto był oblubienicą Jana, to jednak nie można wątpić, iż była nią Jadwiga; nie tylko bowiem nic niewiadomo, iżby Jan przed Jadwigą żonaty był z inną kobietą, ale co ważniejsza, już r. 1430 występuje dorosła córka Jadwigi i Jana, Katarzyna²). Przytoczony dokument wskazuje, iż małżeństwem tern bliżej zajmowała się Barbara; być może nawet, iż za jej sprawą doszło ono do skutku.

W licznych dokumentach z lat 1430—1434³) występuje już wdowa po Janie z Gary, przeważnie bez imienia podawana, raz jednak nazwana wyraźnie Jadwigą⁴), wraz z córką swą Katarzyną; dokumenty dotyczą procesu o nieprawnie zabrane posiadłości ziemskie i popełnione przytem gwałty. Pod datą 13 marca 1435 f.^{5 6}) król Zygmunt na sejmie presburskim rozsądza sprawę karną, wniesioną przeciw Jadwidze, wdowie po Janie z Gary, a więc niewątpliwie niniejszej Ziemowitównie; oskarżenie brzmiało, iż za życia męża żyła w stosunku eudzołożnym z Mikołajem Secsenyim, jego krewnym, a obawiając się kary, męża otruła, jak niemniej, że następnie zaręczywszy swą córkę Katarzynę Mikołajowi Bebekowi z Pelsocz, nastręczyła ją do nierządu jakiemuś Niemcowi. Prawdziwość oskarżenia stwierdzili liczni członkowie sejmu, zaczem król wydał wyrok, skazujący Mikołaja Secsenyego na wygnanie, a Jadwigę na konfiskatę wszystkich jej dóbr tudzież na dożywotnie więzienie w jednym z zamków Włodzisława z Gary, bana Maczwy, synowca zamordowanego Jana.

Jest to ostatni, pewny ślad życia Jadwigi. Wyrok powyższy został wprawdzie na żądanie Mikołaja Bebeka (oskarżyciela) potwierdzony przez Elżbietę, córkę Zygmunta, 19 lutego 1439 r.^G); nie ma jednak zupełnej pewności, czy stało się to dlatego, że w czasie tym żyła jeszcze Jadwiga, czy też dlatego, że żył jej współwinny, Secsenyi. Gdy jednak wielce prawdopodobną jest rzeczą, że Secsenyi zmarł już r. 1437 na wygnaniu ⁷), przeto słuszna przypuścić, że potwierdzenie zwracało się ostrzem swem przeciw Jadwidze. Stąd wniosek, że zmarła po 19 lutego 1439 r.

Istnieje mniemanie⁸), nie dające się stwierdzić źródłowymi dowodami, że istniała Małgorzata, wdowa po Janie z Gary, która z powodu wielkich zdrodni skazaną została przez królów Zygmunta i Albrechta II na konfiskatę dóbr i karę śmierci; kiedy r. 1440 powołano na tron węgierski Włodzisława Warneńczyka, siedziała ona jeszcze w więzieniu, a król miał przyrzec na żądanie stanów, że wyroku swoich poprzedników nie zmieni. Historya tej Małgorzaty bardzo żywo przypomina losy Jadwigi, i prawdopodobnie o niej tu, pod zmienionem nazwiskiem, jest mowa. Gdyby podanie to przyjąć w całości jako prawdziwe, wypływałoby stąd, że dożyła r. 1440, co zresztą jest bardzo prawdopodobnem, skoro się okazało, że żyła jeszcze r. 1439. Wszakże gdy mi się nie udało odszukać na to jakiegokolwiek dowodu, wolę poprzestać na poprzedniem określeniu końcowej granicy daty jej śmierci.

Jan z Gary.

Syn Mikołaja z Gary, palatyna węgierskiego, przed 17 grudnia 1411 r. nadźupan Temesu, przed 30 maja 1417 r. wojewoda Uzory (w Bośnii) i nadźupan Pozsegi, r. 1427 nadźupan Temesu, zmarł (otruty przez żonę) przed 17 stycznia 1430 W).

1

Zichy okniiinytar VI. 38. Cytat ten podaję za Wertnerem według poniżej w uw. 9 przytoczonej jego rozprawki. —

2

Fejer, Cod. dipl Hung. X G. 289. 299. — 3) ibid. X. G. 289. 299. 627. 597. 599. — 4) Ibid. X. G. 591. — 5) Nagy. Cod.

3

di pi. patr. VII. nr. 408. — 6) Ibid. VII. nr. 408 w uw. — 7) Por. przytoczoną poniżej w uw. 9 rozprawę Wertnera. — 8) Budai,

4

Leidcon II. 97. Cytat za Wertnerem por. uw. 9. — 9) Zestawione tu daty z życia Jana z Gary czerpię z rozprawki Wertnera.

5

Zur Genealogie der Piasten, wydanej w piśmie berlińskiem Der deutsche Herold 1895; autor przed jej wydrukowaniem udzielił

6

mi jej uprzejmie w rękopisie, za co mu szczere wyrażam podziękowanie. Tamże znalazłem też dokładne zestawienie całego

7

prawie materyału biograficznego o Jadwidze.