0523

510

MARYA.

XI. 12.

12. M a r y a.

Według Długosza¹) córka Ziemowita IV, zwana raz Amelią, innym razem Emilią, miała poślubić (r. 1432 wzgl. 1433) Bogusława IX, księcia słupskiego. Skądinąd wiemy (AT. 7.), że Amelia Ziemowitówna wyszła r. 1413 za Wilhelma II, landrafa turyngskiego i margrabiego miśnijskiego; ponieważ jednak Wilhelm umarł r. 1425, przeto możnaby utrzymać przekaz Długosza, przyjmując, że Bogusław był jej drugim mężem. Takiej hipotezie sprzeciwia się jednakowoż po części już sam Długosz, który mówiąc o małżeństwie Amelii z Bogusławem, nazywa ją stale virgo. Nadto zważyć trzeba następującą jeszcze okoliczność. Bogugław IX po śmierci ojca r. 1418 zostawał jeszcze przez siedm lat pod opieką swej matki, która za niego sprawowała rządy^{2 3}); znaczy to, że w r. 1425 uzyskał dopiero wiek sprawny, zatem urodził się nie wcześniej jak r. 1411. Jeszcze r. 1424, kiedy nawiązane zostały rokowania o zaślubienie mu córki Jagiełły, Jadwigi, nazywano Bogusława iutenis dux^s)-, Jadwiga Jagiellonka urodziła się r. 1409^{4 5}) i była rzeczywiście prawie w równym wieku z Bogusławem. Natomiast o Amelii Ziemowitównej wiadomo, że urodziła się co najpóźniej r. 1399; znaczyłoby to, że Bogusław poślubił kobietę, co najmniej o dwanaście lat starszą od siebie. Ta różnica wieku tern jaskrawiej uderza w oczy, jeśli ją rozważymy w odniesieniu do daty zaślubin 1433 r.; Bogusław liczył wtedy co najwyżej 22 lat życia, podczas gdy Amelia miałaby ich co najmniej 34, a już na dwadzieścia lat przedtem wyszła była za mąż za Wilhelma turyngsko-miśnijskiego. Wszystkie te okoliczności zachwiewają w wysokim stopniu wiarogodność przekazu Długoszowego; przeczą mu zaś wprost relacye źródeł pomorskich.

W kilku dokumentach z lat 1447—1449, wystawionych już po śmierci Bogusława '¹), występuje jako wdowa po tymże księciu stale i bez wyjątku Marya. Chcąc wobec tego utrzymać koniecznie przekaz Długosza, należałoby chyba przypuścić, że Bogusław był dwa razy żonaty, naprzód z Amelią Ziemowitówna, która przed nim zmarła, a potem z nieznaną z pochodzenia Maryą. Takiemu wnioskowi sprzeciwiają się jednakowoż wiadomości kronikarzów pomorskich, a przedewszystkiem Kantzowa^{6 7}), który podaje, że Marya, żona Bogusława, była córką Konrada, księcia mazowieckiego. Określenie ojcowstwa nie jest tu trafnem, nie było bowiem podówczas księcia mazowieckiego Konrada, którego córka mogłaby wyjść za Bogusława, ale sam szczegół o mazowieckiem pochodzeniu Maryi zasługuje na uwagę. Zresztą przydatek Kantzowa, że owa Marya była siostrą Cymbarki (XI. 4.), świadczy ponad wszelką wątpliwość, że rozumianą tu była córka Ziemowita IV. W innej redakcyi swej kroniki ') nie podaje Kantzow imienia żony Bogusławowej i nazywa ją córką króla polskiego (eiue dochter van des khoniges van Paleń); określenie znowu niezgodne z prawdą, ale po stosownej rektyfikaeyi stwierdzające również poprzednie wywody: źródłem nieporozumienia stać się tu mogła okoliczność, że żona Bogusława była córką siostry królewskiej (Aleksandry). Za Kantzowem przytaczają też i późniejsi historycy pomorscy⁸) Maryą, księżniczkę mazowiecką, jako żonę Bogusława. Ważniejszą ponad te wszystkie wiadomości kronikarskie jest wskazówka, jakiej nam dostarcza Lib. benef. domus Cor. S. Mariae in Riigen-wald⁹); dowiadujemy się stąd o pewnym darze na rzecz klasztoru w Marienkron, uczynionym przez Maryą pro filia sita Alenamira defuncta. Podobnież w Nekr. Marienkron. ¹⁰) znajduje się zapiska: obiit domina Maria ducissa et Alesandra rirgo filia eius. Imię Aleksandry (lub Aleksandra) nie pojawia się zresztą nigdy w rodzie książąt pomorskich; jeśli tedy otrzymała je córka Maryi, to trzeba je tłomaezyć pewnymi szczególnymi powodami, a nie trudno dostrzec, że stać się to mogło tylko dla tego, iż Marya była córką Ziemowita IV, a przeto swojej córce nadała imię matki i brata (X 9. XI. 6.).

1

Ilist. Pol. IV. 346. 472. 496. — 2) KI e m p in - B iii o w. Stammtafeln z, Gesch. d. pomm.-rtig. Fiirstenh. tabl. 3.

2

U Cohna, Stammtafeln tabl. 147 data rejencyi mylnie podana. — 3) Garo, Lib. canc. I. nr. 1. B. — 4) Mon. Pol. III. 83. —

3

5) Bart hołd, Gesch. v. Rug. u. Pomm. IV. A. 137. 139; Matric. Bel buc. nr. 82; Gadebuscb, Pomm, Samrnl. 1.90; Rie-

4

mann, Gesch. d. Stadt Greifenberg 54. Zestawienie tych dokumentów, jak nie mniej cytatów z kronik pomorskich, o których

5

poniżej, zawdzięczam uprzejmości dra Wehrmanna z Szczecina. — 6) Pomerania, wyd. Kosegartcn II. 50. — 7) Pomerania, wyd.

6

Bohmer 124. — 8) Micriilius, Sechs Biich, v. alt. Pommerl. tabl. gen.; Bugenhagen. Pomerania 1728, 173. 174. — 9) Odno

7

śny wyimek przytoczony u K1 e m p i n a - B ii 1 o wa, Stammtafeln z. Gesch. d. pomm.-rug. Fiirstenh. w przypisku do tabl. III.

8

Sam Lib. benef., przechowujący się w rękopisie w Bibl. gimn. Joachimsthalskiego w Berlinie, nie jest dotąd w całości druko

9

wany. — 10) Bałt. Stud. XXV. 122.