Magazyn6
8301

275

BANKI

nych terminach, gdy potrzebna jest większa ilość gotówki do wypłaty (koniec miesiąca, kwartału i roku), a równocześnie zmniejszają się salda rachunków żyrowych w banku biletowym, gdyż właśnie z tych rachunków podejmowana jest gotówka.

W statucie Banku Polskiego spotykamy pośrednie rozwiązanie tego zagadnienia, a mianowicie przepis, w myśl którego tylko suma natychmiast płatnych zobowiązań przekraczająca ioo milj. zł. wymaga pokrycia kruszcowego. Przepis ten opiera się na założeniu, że podobnie jak obieg biletów tak i suma natychmiast płatnych zobowiązań nie spada nigdy poniżej pewnej minimalnej kwoty, nie wymagającej pokrycia kruszcem.

Niektóre statuty zwalniają banki od obowiązku trzymania rezerw kruszcowych jako pokrycia tej części emisji biletów, która została dokonana na potrzeby lub na rachunek Skarbu Państwa. Takie ujęcie nie ma teoretycznego uzasadnienia, a jest raczej spowodowane warunkami historycznemi, istniejącemi w chwili utworzenia banku lub udzielania przez bank pożyczki p>ań-stwu. W statutach Banków: Austrjackiego, Czechosłowackiego i Węgierskiego przepis

0    potrącaniu długu Skarbu Państwa od sumy biletów przy obliczaniu pokrycia powstał w związku z dokonaniem przez te banki wymiany na rachunek Skarbu dawnych biletów Banku Austro-Węgierskiego na ich własne bilety. Przepis ten ma charakter przejściowy.

b) Wartości zaliczane do pokrycia kruszcowego. Zasadniczo do pokrycia kruszcowego zaliczane są te wartości, na które są. w myśl przepisów statutowych, wymieniane bilety Od zasady tej istnieją jednak wy jątki, np. statuty Banku Szwajcarskiego

1    Polskiego (od 1933 r.) pozwalają zaliczać do pokrycia jedynie złoto, a przewidują wymienialność biletów — copwawda przejściowo — na dewizy.

Początkowo do pokrycia zaliczano kruszce szlachetne: złoto i srebro. W miarę jak w XIX wieku bimetalizm zaczął zanikać na rzecz monometalizmu złotego, stawało się złoto coraz częściej jedynym kruszcem zaliczanym do pokrycia. Zmiana ta następowała albo w drodze zmian statutu, które eliminowały srebro całkowicie lub częściowo z pokrycia, albo w drodze praktycznych posunięć banków biletowych, które, nie zmieniając statutu, przestały zaliczać srebro do pokrycia (Anglja) lub znacznie zmniejszały jego zapas (Holandja). Z innych kruszców jedynie platyna wchodzi w skład rezerw banku biletowego Z. S. S. R.

Dominująca do r. 1914 zasada pokrycia biletów złotem załamała się w okresie wojny światowej. Zawieszenie wymienialności, inflacyjna emisja biletów i utrata znacznej części przedwojennych zap>asów złota doprowadziły do zdeprecjonowania walut wszystkich europejskich krajów wojujących. Natomiast kraje neutralne w Europie i niektóre kraje pozaeuropejskie (zwłaszcza Stany Zjednoczone) zwiększyły w tych latach znacznie swoje zapasy złota. Nierównomierny podział złota obok nadmiernie zwiększonej emisji banknotów uniemożliwił powrót do przedwojennej zasady pokrycia emisji wyłącznie złotem; w danych warunkach nasuwała się konieczność znalezienia zastępczego środka pokrycia biletów; zaczęto posługiwać się pokryciem dewizowem, do którego zaliczano pieniądze zagraniczne, salda na rachunkach u korespodentów zagranicznych, czeki i weksle zagraniczne oraz inne krótkoterminowe należności zagraniczne. System ten stosowany przed wojną w ograniczonych rozmiarach przez kilka zaledwie banków emisyjnych, np. Bank Austrjacko-Wę-gierski, Rosyjski Bank Państwa, stał się po wojnie powszechnym, szczególnie gdy został zalecony przez Międzynarodową Konferencję Ekonomiczną w Genui w r. 1922. Przyjęta na tej konferencji rezolucja komisji finansowej zaleciła zawarcie konwencji międzynarodowej, której celem byłoby: „scentralizowanie i skoordynowanie popytu na złoto i uniknięcie w ten sposób dużych wahań w sile kupna tego metalu, które mogłyby zostać wywołane przez równoczesne i współzawodniczące wysiłki wielu krajów zmierzających do utworzenia rezerw kruszcowych. Konwencja ta powinna zawierać przepisy zmierzające do oszczędności w używaniu złota przez utrzymywanie rezerw w formie należności zagranicznych; jako przykład należy wymienić system zwany „gold exchange standard", albo system rozrachunku międzynarodowego".

Proponowana konwencja międzynarodowa nie została wprawdzie zawarta, ale zasadę pokrycia dewizowego przyjęto w statutach wielu banków biletowych zwłaszcza tych, które zostały utworzone w latach następnych przy współudziale Ligi Narodów.

18*