Magazyn6
2201

414

BERLIŃSKI KONGRES

Berliński kongres.

B. k. obradował od 13 czerwca do 13 lipca 1878 r. Celem jego było uzgodnienie pokoju w San Stefano z interesami mocarstw, w pierwszym rzędzie Wielkiej Bry-tanji i Austro-Węgier, oraz z postanowieniami traktatu paryskiego z r. 1856 i londyńskiego z r. 1871. Dokonane to zostało układem z 13 lipca 1878 r.

Wojna rosyjsko-turecka zakończyła się podyktowaniem Turcji przez Rosję pokoju w San Stefano 3 marca 1878 r. Pokojem tym Turcja zrzekała się ostatecznie swych, coprawda iluzorycznych, praw zwierzchni-czych nad Serbją, Rumun ją i Czarnogó-rzem. Serbja i Czarnogórze uzyskały znaczne powiększenie swych terytorjów. Postanowiono również utworzyć, lenne w stosunku do Turcji, księstwo bułgarskie, które miało sięgać na południe do morza Egejskiego i obejmować Macedonję wraz z jeziorami Prespa i Ochryda. Wskrzeszone w ten sposób w swych granicach średniowiecznych państwo bułgarskie oddzieliłoby od Turcji resztki jej posiadłości europejskich. Rosja uzyskiwała od Turcji Arda-han, Kars, Bayazid i Batum w Azji oraz w Europie Dobrudzę, którą wszelako odstępowała Rumunji wzamian za Besarabję. Pokój w San Stefano wywołał wszakże ostry sprzeciw ze strony wielkich mocarstw, zainteresowanych Sprawą Wschodnią. Z energiczną opozycją wystąpiła Wielka Brytanja, obawiając się, aby Bułgarja nie została de facto prowincją rosyjską i przednią strażą w pochodzie rosyjskim na Konstantynopol. Au stro-Węgry również uważały, że interesy ich na Bałkanach są zagrożone warunkami traktatu w San Stefano i na skutek tego hr. Andrassy, austro-wę-gierski minister spraw zagranicznych, proponował jeszcze przed podpisaniem pokoju w San Stefano zwołanie konferencji międzynarodowej do Wiednia. Ostatecznie zgodzono się na Berlin, jako na miejsce obrad konferencji z uwagi na to, że Niemcy najmniej były w Sprawie Wschodniej zainteresowane oraz ze względu na ambicje Bismarcka. Rosja nie sprzeciwiała się w zasadzie zwołaniu konferencji, lecz zastrzegała sobie decyzję wyboru, jakie artykuły traktatu z San Stefano poddane będą dyskusji międzynarodowej; rząd brytyjski przeciwnie domagał się, aby kongres zajął się rewizją wszystkich postanowień układu. Mobilizacja armji austro-węgierskiej i przybycie na Maltę wojsk indyjskich skłoniły Aleksandra II do ustępstw. B. k. mógł więc dm. 13 czerwca 1878 r. rozpocząć obrady. Przewodniczącym wybrany został Bismarck. Po całomiesięcznych obradach, w których największych trudności nastręczała sprawa bułgarska, podpisany został 13 lipca traktat, silnie modyfikujący układ w San Stefano. W miejsce wielkiej Buł-garji, rozciągającej się od morza Czarnego do jezior macedońskich i od Dunaju do morza Egejskiego, stworzono małe autonomiczne księstewko, obowiązane do płacenia Turcji trybutu, z jedynym portem w Warnie. Książę miał być wybrany przez ludność, lecz musiał uzyskać zatwierdzenie Turcji i zgodę mocarstw. W okresie przejściowym, przed opracowaniem zasadniczych ustaw księstwa przez przedstawicieli ludności bułgarskiej, krajem miał zarządzać komisarz rosyjski, nie dłużej wszakże, niż przez dziewięć miesięcy. Jurysdykcja konsularna została utrzymana w mocy. U południowych granic Bułgarji stworzona została prowincja autonomiczna Rumelja Wschodnia, wchodząca w skład państwa tureckiego, ale zarządzana przez gubernatora generalnego, którym mógł być tylko chrześcijanin, mianowany za zgodą mocarstw przez Portę na przeciąg lat pięciu. Zorganizowanie administracji w Rumelji powierzone zostało komisji europejskiej, umyślnie w tym celu powołanej. Rumunja uzyskała uznanie swej niepodległości, ale musiała się zgodzić na odstąpienie Rosji Be-sarabji wzamian za Dóbrudżę. Uznana została również formalnie niepodległość Ser-bji i Czamogórza, przyczem terytorjum Czarnogórza zostało prawie podwojone; nabytki terytorjalne otrzymała także i Serbja. Natomiast Grecji obiecano tylko rektyfikację granic, a komisji europejskiej po-ruczono opracowanie projektu reform w administracji Krety, Tessalji i Epiru. Bośnia i Hercegowina zostały oddane w administrację Austro-Węgrom, które uzyskały ponadto prawo utrzymywania garnizonu wojskowego w sandżaku Nowy Pazar. Rosja obok Besarabji w Europie otrzymała w Azji Kars, Ardahan i Batum, który miał być „portem wolnym i wyłącznie handlowym". W sprawie cieśnin utrzymane zostały w mocy postanowienia traktatu pa-