Magazyn6
8001

572

BUŁGARJA

szą B. z Macedonją aż po jez. Ochridzkie na zach. (ale bez Tesaloniki) i Trację od ujścia Wardaru po Port-Lagos. Traktat Berliński natomiast zmniejszył obszar B. do księstwa B. również lennego, na płn. od Bałkanu, z obszarem 63 tys. km" (art. 1—2) i nadto na pld. stworzył autonomiczną prowincję w ramach Turcji p. n. Rumelji Wschodniej (art. 13—14) z gubernatorem chrześcijaninem, i z tureckim i bułgarskim językiem urzędowym, o obszarze 35 tys. km*. W 1885 (*9- IX.) zamach stanu przyłączył kraj ten do B. Porta, za interwencją Mocarstw, uznała to t. zw. Topha-neńskim aktem z 5. IV. 1886, w formie mianowania księcia B. gubernatorem Rumelji. Wtedy powrócił do Turcji obszar ok. 2 tys. km² z terytorjum Rumelji, a B. zdobyła go ponownie dopiero w 1912. Przez unję z Rumelją obszar B. zwiększył się do 96 345 km*. W d. 5. X. 1908 ks. Ferdynand I Koburski (1887—1918) ogłosił niepodległość B. i przybrał tytuł Cara Bułgarów. Protesty i nawet groźby wojenne Turcji załagodziła Rosja, zrzekając się części niewypłaconej dotąd przez Turcję kontrybucji za wojnę 1877—8 (układ z 19. IV. 1909). O ile w polityce wewnętrznej B. była areną bardzo zażartych walk partyjnych, które niezawsze mógł zażegnać silny po-zatem autorytet Ferdynanda I, to wobec kwestyj zewnętrznych cały naród bułgarski był jednomyślny, prowadząc akcję dla podtrzymania elementu bułgarskiego w Turcji i przygotowania aneksji pozostałych pod władzą Porty ziem B. „San-Ste-fańskiej". Zwłaszcza w Macedonji rozwijała ożywioną działalność Macedońska Organizacja Rewolucyjna wspierana przez czynniki bułgarskie. Po wielkiem powstaniu Macedończyków w 1903 zmuszono jednak B. do zobowiązania, że wszelka akcja w tej dziedzinie ustanie (układ z 8. IV. 1904). Mimo to, w czasie przygotowywania przez Mocarstwa reform w Macedonji, uwaga B. była nadal zwrócona w tym samym kierunku. Oprócz Turków, Bułgarzy musieli w- Macedonji zwalczać kontrakcję serbską i grecką. Niemniej, gdy reformy młodo-tureckie, dążące do centralizacji i unifikacji Turcji i do zgniecenia separatyzmów, jednako zagroziły wszystkim chrześcijanom bałkańskim, B. potrafiła się porozumieć z Serbją i Grecją. Dn. 29. II. 1912 B. zawarła z Serbją traktat przyjaźni i sojusz obronny, potem (kwiecień—wrzesień) kilka konwencyj wojskowych przeciw Turcji, a ewentualnie i przeciw Austro-Węgrom i Rumunji; przeciw tej ostatniej skierowana była zawarta w 1902, ale nie ratyfikowana, tajna konwencja bułgarsko-rosyjska. Z Grecją zawarto również sojusz obronny i konwencję wojskową (16. V. i 22. IX.). Umowy z Serbją przewidziały rozgraniczenie między obu państwami zdobyczy na Turcji, natomiast nic takiego nie ułożono z Grecją. Z Czarnogórą B. zawarła porozumienie ustne. — Pierwsza wojna bałkańska przyniosła Bułgarom zdobycie znacznego terytorjum na Turcji, aż po linję Czataldży na zach. od Stambułu, natomiast większą część Macedonji zajęli Serbowie, a Grecy Tesalo-nikę, którą również pragnęli zdobyć Bułgarzy. Według planów bułgarskich zysk tery-torjalny B. wynieśćby miał do 70 tys. km², czyli, że powiększona w ten sposób B. miałaby razem 166 tys. km² i więcej niż dwa razy przerosłaby Serbję, która z 48 tys. km² wzrosnąć miałaby tylko do 74 tys. km². B. miałaby się rozciągnąć aż po Ochrid na zach. i oddzielałaby Serbję od Grecji. Dwa te państwa, bojąc się hegemonji B. na Bałkanach, nie chciały się na to zgodzić. Pobita Turcja prosiła o pokój, który podpisano w Londynie 30. V. 1913. Turcja odstąpiła sojusznikom, wszystkim łącznie, całe terytorjum (z wyjątkiem Albanji) na zach. od linji Enoz (ujście Maricy) — Midye nad m. Czarnem. Kwestja podziału tego terytorjum pozostawała sporna nietylko między B. a Grecją, między któremi delimitacji nie przewidziano, lecz i między B. a Serbją. Układ obu państw przewidywał arbitraż Rosji. Bułgarzy jednakowoż obawiali się, że arbitraż ten mógłby v ypaść na ich niekorzyść, zamierzali więc sojuszników postawić przed fait accompli. Serbowie zaś, 7. powodu nieuzyskania upragnionego i zdobytego już orężnie wyjścia na Adrja-tyk przez płn. Albanję, pragnęli powetować sobie poniesione tu straty i żądali rewizji układu z B. w sprawie podziału Macedonji. Serbją zawarła z Grecją 1. VI. 1913 tajny układ przeciw B., dzieląc z Grekami ziemie, do których aspirowali Bułgarzy. Ci ostatni tymczasem, uprzedzając możliwy atak sojuszników, sami ich zaatakowali 30. VI. Ta t. zw. II wojna bałkańska skończyła się dla B. niepomyślnie, gdyż nietylko napadnięci odparli atak, ale nadto