Magazyn6
0301

595

CECHY

mieszczaństwa cechowego. Ograniczenia zasady organizacji cechowej przez zasadę wolno-konkurencyjną najwcześniej doprowadziły do zwycięstwa na zachodzie Europy w kraju tak uprzemysłowionym jak Niderlandy, gdzie rozwijający się w formie chałupniczej przemysł sukienniczy przeniósł się poza rogatki starych miast. Także w szeregu innych krajów dokonywał się proces powyższy przedewszystkiem na drodze faktycznej, a nie ustawodawczej, i tak było również w Polsce, jakkolwiek tendencje kapitalistyczne były tutaj słabsze niż na zachodzie. W w. XVIII zarówno merkantyliści jak późniejsi fizjokraci byli przeciwni skrępowaniu cechowemu. Największy cios zadała cechom rewolucja francuska, w uchwale z 4 sierpnia r. 1789, znosząca zupełnie cechy. W krajach Europy środkowej, a w niemniej szym stopniu w Polsce, próby i usiłowania założenia wielkiego przemysłu starano się pogodzić z utrzymaniem nadal cechów. W Polsce dotyczy to zarówno przemysłu z czasów Stanisława Augusta, jak i w. XIX. Wielki przemysł rozwijał się już całkowicie poza dawnemi ramami cecho-wemi.

Literatura: Azhley W. J.s An introduaion to English Eco-nomic H. tory London—Neto Jork 1888—1893 (i llum. nicm.J.

—    Baranowski l.i Komisje porządkowe. RAU, hisl.-fil. 19. Kraków 1907. — B Iow O. v.i Die EnUtehung d. Hond. icerks in Deutrchland. Zeitzehr. f. Soz. u. Witt. Cerek. V. 1897.

—    Chmiel A.i Organizacja miejska i cechów. Kraków 1902.

—    Cunnłngham H'. i Crowth o f Enghsh Indu Arg and Commcrce. Cambr ge 1915—1919. — Boroń A.: Entwicklung u. Organie, d. Flormtmer Zdnfte im 13-14 Jh. Staatzm. soz. Forschg. XV. Leipzig 1897.— Ereeińskl T.: Prawo przemy-jlowt m. Poznania w XVIII w. PTPN. Poznań 1934. — Gierko 0.1 DeutschesGenossenschaflsrecht. Berlin 1864—1913.

—    Bor bat St.t TomńJkie cechy rzemiellnicze. Toruń 1933.

—    Ulrich Th.t Danzig: Hnndelt- u. Cewcrbegerch. Leipzig

1868. — Kent tg on Er.:    Acmter u. Zilnflc. Jena 1903.

—    KotechJia li.: Allgrmeine Wirtschaftsgesch. d. Mittclalterz, Jena 1924. - Horn G.i Schla. Urkundm z. Gach. d. Gewer-berechu etc. vor 1400. 1867. — Korzon T.t Wewn. dzieje Poleki za St. Aug. 11. Kraków—Warezawa 1897—1898. — Kutrzebo Sta Hirt. nstr. Pole., wyd. 7-me. — Lenasmeur E.r Hiet. d. ciasta ouoriires en France etc. avant 1789 I. Pan 1900. — Luchaire A.: La communtz franfaisa. Paru 1911. — Pazdro Z.i Uczniowie i towarzysz: cechów krakowskich etc. Lwów 1900. — Ptrenne U.: Lee miler du moyen ige. BnizeUcs 1927. — Ternie: La ancienna dtmocra-tien da Payt-Bas. Parir 1910. — Płatnik J.t Miasta i mie-ezczańrtwo w dawne] Polsce. PA U. Kraków 1934.— TesUe: Cracouia artificum 1300—1500. Kraków 1917. — Rutkoic-eki J.:Zarys gospod. dziejów Polski. Poznań 1923. — Schmol-ler G.r Die Strassburger Tucher- u. Wrberzunft. Strarsburg 1878—1879. — Sombart W.t Der modęme Kapitalismus 1. Mdnchen, Leipzig 1916. — StetUneicz W.t Cechy krakowskie etc. Kw. Hirt. VI. Lwów 1892. — Studa W.: Zunftwesen. HandwOrt. d. Staatsmss. VIII. Jena 1911.— StOckle A.: Spdtremische u. byzantinische Zdnfte. Klio. 1911. — Tymieniecki K.t Kajdawn. polska ustawa dworska Studja spoi.

i gospod. poiwifc. Bn/akour. Lwów 1931. — Volye G.i Medio evo italiano. Firenze 1932. — Wareehauer A.s Die snit-telalterlichen Innungen zu Posen. Zeit. Pot. 1885.

K. Tymieniecki.

II. Cechy współczesne.

Po okresie wieku złotego cechów, sięgającego do połowy XVII w., ta forma organizacji rzemiosła chyli się ku upadkowi, nie mogąc przystosować się do nowych form gospodarczych. Przyrost ludności, różniczkowanie się potrzeb, nowa technika wytwarzania rozluźniają zwartość dawnych jej norm. Z rozwojem wielkiego przemysłu zjawiają się nowe formy organizacyjne rzemiosła, a jednocześnie nie ustają dążenia do zachowania tradycyjnych urządzeń cechowych. W cechach współczesnych odróżniamy organizacje oparte na zasadzie wolności zrzeszania się, cechy wolne, i cechy oparte na przymusie organizacyjnym. Podstawą ustroju organizacyjno-prawnego rzemiosła w Polsce jest prawo przemysłowe z 7. VI. 1927 r. Dz. U. R. P. Nr. 53, poz. 468 oraz nowela tegoż z 10. III. 1934 Dz. U. R. P. Nr. 40, poz. 350. Z ducha ustawy wyrażonej w przepisach wynika, że cechy mają być zrzeszeniami dobrowolnemi wyłącza-jącemi wszelki przymus lub nakładanie na członków jakichkolwiek zobowiązań, które-by ograniczały ich wolność. Usuwając przymus należenia do cechów, prawo ograniczyło jednocześnie zakres ich działania; zachowało istotne podstawy ustrojowe rzemiosła jak: konieczność wykazania się dowodem uzdolnienia zawodowego, nauka rzemiosła, praktyka czeladnicza i egzaminy zawodowe, lecz pieczę nad wykonaniem tych zadań powierzyło nadzorczym władzom przemysłowym oraz samorządowi rzemieślniczemu. Do zadań cechu należą: działalność kulturalno-oświatowa i towarzyska, zakładanie świetlic, czytelń i t. p., opieka nad młodzieżą pozostającą na nauce u członków cechu, przyczem ustawa zabrania bezpłatnego zatrudniania uczniów i przyjmowania zapłaty za ich naukę. Sprawy gospodarcze stanowiące dawniej główną treść życia cechów, zostały im z mocy ustawy odebrane z uwagi na to, że cechy nie wykorzystały udzielonych im pod tym względem uprawnień i nie przejawiają żadnej prawie działalności, a poza tern liczba ich stale się zmniejsza. Według ogłoszonych danych co do liczby cechów było ich w r. 1932: w m. stół. Warszawie — 78 ( w nich członków

38*