Magazyn6
2601

618

CENA

Załóżmy, że utarg krańcowy na rynku mocnym wzrasta silniej niż na słabym, gdzie np. doszedł do tej granicy, iż każdy dalszy wzrost ceny przyniesie utarg krańcowy negatywny. Wtedy opłaci się zatrzymać cenę na rynku słabym, podnosić jeszcze na rynku mocnym, aż utargi krańcowe na obydwu rynkach wyrównają się, dając jednocześnie łącznie maksymalny zysk netto z całkowitej sprzedaży.

5. Monopol socjalny. Przedsiębiorstwo monopolowe może znajdować się w rękach prywatnych lub publicznych, lecz fakt ten nie wywiera wpływu na istotę monopolu. Możemy jednak rozróżnić monopol dążący do osiągnięcia największego zysku, niezależnie czy znajduje się w rękach prywatnych czy publicznych, oraz monopol kierowany motywem zaspokojenia największej ilości potrzeb, przy możliwie najniższej cenie (monopol socjalny). Dotychczas rozpatrywaliśmy monopol, którego celem jest osiągnięcie maksymalnego zysku. Rodzi się pytanie, jaka będzie podaż i cena monopolu socjalnego.

Dążąc do zaspokojenia największego popytu monopol socjalny musi starać się osiągnąć optimum produkcji w granicach istniejących możliwości techniczno-organizacyjnych. Zakładamy, że w tych granicach monopol socjalny rozporządza zakładem o optymalnej wielkości i organizacji, wówczas najniższe przeciętne koszty produkcji przypadną w punkcie optymalnego wykorzystania urządzeń wytwórczych oraz zdolności kierowniczych zarządu. Jest to punkt przecięcia kosztów krańcowych z kosztami przeciętnemi, przyczem koszty przeciętne są wówczas najniższe. Każde dalsze powiększenie rozmiarów produkcji prowadzi do kosztów krańcowych wyższych niż wynoszą koszty przeciętne. Ponieważ monopol socjalny nie dąży do zysku, lecz do największej produkcji przy najniższej cenie, przeto musi wyznaczyć rozmiary produkcji w punkcie optimum, każde dalsze bowiem powiększanie produkcji wywoła wzrost kosztów krańcowych i przeciętnych, czyli wzrost ceny, jeżeli monopol socjalny nie ma ponosić strat.

Cena pomnożona przez ilość sprzedanych jednostek, czyli utarg całkowity musi pokryć koszty całkowite, ani mniej, ani więcej, inaczej bowiem monopol socjalny nie spełni swego zadania, czyli osiągnięta cena nie będzie ceną równowagi. W ten sposób dochodzimy do wniosku, że cena monopolu socjalnego równa się cenie doskonałej konkurencji. Cena pokrywająca koszty całkowite jest jednocześnie ceną równającą się kosztom krańcowym, gdyż największe możliwe rozmiary produkcji osiągnie monopol socjalny w optimum produkcji, czyli w punkcie, gdzie koszty przeciętne przecinają się z kosztami produkcji (Dowód, iż cena monopolu socjalnego jest niższa niż cena konkurencji nie może być przeprowadzony — ob. błędnie K. Casper: Zur Preistheorie des Bedarfsdeckungsmonopols, Ztschr. f. Nationaók. Td. VII, 2. 7. 1936, str. 219 i dalsze).

KP— koszty przeciętne KK — koszty krańcowe N — najniższy punkt K. P.

Cena monopolu socjalnego może być w części podaży niższa niż cena konkurencji w wypadku różniczkowania ceny. Wówczas zyski różniczkowe osiągane przez monopol socjalny od nabywców, rozporządzających większą siłą nabywczą, mogą być przeznaczone dla pokrycia strat, wynikających z obniżenia ceny poniżej kosztów przeciętnych.

Jeżeli zyski uzyskane od zamożniejszych grup nabywców pokryją całkowicie straty wynikające z obniżenia ceny dla grup uboższych, wówczas całkowity utarg pokryje całkowite koszty, przyczem jednak dobro będzie nabyte przez grupy nabywców, które częściowo lub całkowicie byłyby z rynku wyeliminowane przy cenie niezróżniczkowa-nej i pokrywającej koszty przeciętne w ich najniższym punkcie. Można sobie również wyobrazić, że monopol socjalny drogą różniczkowania cen powiększy rozmiary produkcji powyżej punktu konkurencji, a straty