Magazyn6
2201

614

CENA

nalne do ilości pracy ze względu na różne okresy amortyzacyjne inwestowanego kapitału i ze względu na różny stosunek dóbr kapitałowych do robocizny w różnych gałęziach produkcji. Sądzili jednak, że odchylenia te są wyznaczone wyłącznie przez techniczne warunki produkcji.

Nowoczesna teorja cen wolnokonkuren-cyjnych jest nietyle zaprzeczeniem, ile ulepszeniem klasycznej teorji. Jevons, Men-ger, Wieser, Boh m-B awerki W a 1-r a s wyjaśnili kształtowanie się skali popytu na podstawie teorji użyteczności krańcowej. Walras, Clark, Carver, Wicksteed i Wicksell stworzyli i rozwinęli teorję krańcowej produktywności, wyjaśniającą powstawanie skali popytu na dobra produkcyjne. Marshall stworzył podstawy nowoczesnej teorji kosztów oraz wyjaśnił tworzenie się skali podaży, w której to dziedzinie po dziś dzień nie został prześcigniony. Pierwszą syntezę teorji cen wolnokonkurencyjnych dał Walras, po nim zaś P a r e t o oraz Wicksell. Liczne zagadnienia szczegółowe wyświetlili Marshall, Edgeworth i Pigou.

Literatura Bareme Enrica; Principi di Bronom ta Politica, Roma 1920. (takie przekład niemiecki: GrundzOge der theo-retischen NaUonalOkonomit. Bonn 1927). — fiefitn-Batccrfi Estgen «ront Potitine Thtorie dee Kapitale, Inne bruk 1884.

_ Cancr Thomat Nixon: The Distribution of Wealth,

New York 1904. — Clark John Bateet The Distribution of Wealth, New York 1899. — Coljon C.t Cowre d'łconomie politięue, tom I. Paris 1916. — Dinitia F.r Economigue rationelle. Parie 1928. — Jerone Wtulam Stanley; The Theory of Political Economy, London 1871. — Marshall Alfred: Zajady Ekonomski, przekład polski Cz Znamierowskiego. Warszawa 1926. — Pantaleonl Maffeoi Prineipii di Economia Pura, 2 wyd. Milana 1931. — Pareto VUfredo: Couri d'4conomie politięue, tom I. Lausanne 1896. — Tania; Manuel d'4conomie politięue, 2 wyd. Parie 1927. — Ryl,ar skt Romom System ekonomii politycznej, t. II, Warszawa

1930. _ Strassewics Zygmunt) Zarys ekonomji politycznej.

Warszawa 1924. — Tousstg Frattk W.s Principles of Economia, tom /. New York 1911. — Walras Lćon: EUments d'4conomie politięue pure. Parie 1926: Lau-anne 1874—1877.

_ Wicksell Knuti Vorlesungen Ober NationalOkonomie,

tom I. Jena 1913, (takie wydanie angielskie: Loctures on Political Economy. London 1934). — Wicksteed Philip H.t The Common Sense of Political Economy, London 1910, 1912 ed 1933. — non Wieser Friedrich; Theorie der geseilschaft-tichen Wirtschaft, Cr. d. Sozdk. I, TMingen 1914. — Za-icadskl Władysław; Zastosowanie matematyki do ekonomji politycznej. Wilno 1914.— Tanie; Warlofd t cena. Warszawa 1919._ Z soi tg I erdynandt ProbLm warloici. Kraków 1923.

Oskar Lange.

III. Cena monopolu.

1. Rodzaje monopolu. Jeżeli na rynku jest jeden sprzedawca, wówczas mówimy o monopolu. Przy monopolu istnieje po stronie popytu konkurencja. Prócz monopolu rozróżniamy jeszcze t. zw. bilateralny monopol. Bilateralny monopol jest wtedy, kiedy zmonopolizowano nietylko produkt gotowy, ale również i czynniki produkcji, np. gdy odrębny monopol stanowi nietylko produkcja żelaza, ale również i produkcja rudy. Monopolista żelaza nabywa rudę od monopolisty rudy. — Dwóch sprzedawców tworzy t. zw. d u o p o 1, kilku — o 1 i gopo 1.

2. Cena monopolu. Monopolista, który w pewnem znaczeniu „dowolnie" w y-zn acza ceny, kieruje się w swojej slra-tegji rynkowej motywem osiągnięcia największego zysku netto z ogólnej liczby sprzedanych towarów. Monopolista, wyznaczając cenę, musi liczyć się z następu-jącemi czynnikami: podnosząc cenę osiąga coraz większy zysk na jednostce sprzedanego produktu; podnosząc jednak cenę zmniejsza liczbę sprzedanych jednostek, a z drugiej strony napotyka na rosnące koszty produkcji. Nabywca niejednakowo reaguje na wzrost ceny, siła tej reakcji zależy od elastyczności popytu. Elastyczność jest tem mniejsza, im słabiej reaguje popyt na zmianę ceny. Elastyczność popytu jest różna u różnych nabywców i różna w stosunku do różnych dóbr. Towar może być łatwiej albo trudniej zastąpiony przez inny towar, ponadto poszczególni nabywcy reagują inaczej na zmianę ceny, zależnie od wielkości swojego dochodu, charakteru dóbr oraz gustów. Monopolista, wyznaczając cenę nie wie zgóry jaka cena przyniesie mu największy zysk netto, t. zn. zysk pochodzący z pomnożenia ceny przez liczbę sprzedanych jednostek, minus koszty produkcji. Monopolista nie wie tego, ponieważ nie zna elastyczności popytu nabywców (jeżeli pominiemy narazie koszty produkcji). Możemy sobie wyobrazić, że monopolista będzie próbował stopniowo tej lub innej ceny, aż wkońcu natrafi na cenę właściwą. W życiu konkretnem jest prawdopodobne, że monopolista nigdy dokładnie nie wie, która cena jest ceną dającą największy zysk netto, matematycznie jednak łatwo jest sobie to wyobrazić, jeżeli założymy, że znana jest elastyczność popytu oraz przebieg kosztów produkcji w miarę zwiększania rozmiarów produkcji. Aby zagadnienie rozwiązać, musimy wziąć pod uwagę dwie wielkości, które wyznaczają punkt ceny monopolu. Jedną z tych wielkości jest t. zw. krańcowy utarg, inną — krańcowe ko-