Magazyn6601

122

EUROPA

zina europejska (niziny Francji zach. i pin., flandryjskie, holenderskie, angielskie, pół-nocno-niemieckie i polskie, tudzież Danja wraz z pld. skrajem Szwecji); 4) północno-zachodnia strefa starych gór i wyżyn (Bre-tanja francuska, Irlandja, Walja, Szkocja, zachód i północ Anglji właściwej); 5) fiń-sko-skandynawska tarcza granitowa (Nor-wegja, Szwecja bez pld. wybrzeża, Finlan-dja, półwysep Kola i Karelja rosyjska; 6) cały wschód E. zajmuje stara płyta rosyjska, o warstwach poziomo leżących. Strefa pierwsza ma góry najwyższe (Mont-blanc 4810 m) i najbardziej malownicze; daje też specjalne możliwości pasterstwu (sezonowe wędrówki bydła w Alpach i Karpatach) i jest skarbnicą bogactw leśnych. Górnicze jej zasoby są na zachodzie ubogie, ku wschodowi rosną (żelazo i magnezyt w Austrji, rudy słowackie, ropa na Podkarpaciu rumuńskiem oraz polskiem). Strefa druga ma góry nietylko niższe, ale i pospolitsze; zato jest nadzwyczajnie bogata w kruszce i węgiel. Strefa trzecia ma tereny dogodne dla rolnictwa i nader łatwe komunikacje; stąd wielkie miasta (Paryż, Berlin, Warszawa). Nie posiada kruszców, ma jednak sól. Strefa czwarta posiada ogromne zasoby węgla i dużo rudy żelaznej; inne kruszce są na wyczerpaniu. Układ wybrzeży w tej strefie jest niezwykle korzystny dla żeglugi. Tu się narodził przemysł fabryczny. Strefie piątej brak ropy, a w węgiel jest nader uboga; bogata jest w kruszce (szwedzka ruda żelazna) i w lasy szpilkowe (wyrób celulozy i papieru). Ponadto posiada wielkie wodospady, dostarczające potężnych prądów elektrycznych (norweska saletra wapienna). Strefa szósta jest najtrudniej dostępna od morza, ale ma komunikacje lądowe nadzwyczaj łatwe, obfituje też w rzeki żeglowne. Posiada kopaliny różno-lite a cenne (platyna i złoto na Uralu, żelazo na Uralu i Ukrainie, mangan na Ukrainie, węgiel nad Dońcem). Ma także ropę nad Terekiem i Kubaniem; bakińskie pokłady ropy już raczej do Azji zaliczać należy. Rolnictwo w tej strefie jest utrudnione w zimnych lasach północnych i na spiekłych stepach pustynnych południo-wschodu; lecz pośrodku jest strefa czarnoziemna, nader urodzajna.

4. Flora i fauna. Pod względem roślinności samorzutnej rozróżniać można w Europie 5 stref: 1) na najdalszej północy strefa tundrowa (mroźna wyżyna na pograniczu

Norwegji i Szwecji płn., północne krańce Norwegji, Finlandji, Rosji); 2) strefa borów (reszta Norwegji, Szwecji, Finlandji, Rosji płn., Polska, Niemcy płn.-wsch.); 3) strefa przewagi lasów liściastych i mieszanych (Anglja, Danja, Niemcy płd.-zach., Francja, Jugosławja bez wybrzeża, Bułga-rja); 4) strefa stepów (równiny E. pld.-wsch.); 5) strefa śródziemnomorska na południu (Portugalja, Hiszpanja, Włochy, wybrzeże Jugosławji, Albanja, Grecja, Turcja europejska). W strefie pierwszej roślinność składa się z porostów, mchów, skarlałych ziół kwitnących oraz płożących się krzewinek drobnych; zieleń widać tylko przez kilka tygodni rocznie, poza tern ziemia jest przemarznięta i roślinność drzemie W strefie drugiej, gdzie lasy się zachowały, albo panują wyłącznie, albo przeważają nad li-ściastemi lasy szpilkowe (świerk, sosna, na płd. strefy także jodła). W strefie trzeciej na niższych poziomach lasy (o ile ich nie wykarczowano) składają się po większej części z drzew liściastych o liściach miękkich, które co jesień opadają. W górach panują lasy szpilkowe. Roślinność strefy czwartej składa się z wysokich traw i ziół kwitnących, które na wiosnę rozwijają się szybko i bujnie, ale w drugiej połowie lata żółkną i usychają. Dla strefy piątej charakterystyczne są drzewa i krzewy o zawsze zielonych liściach lśniących a twardych, o kwiatach barwnych i pachnących.

Autochtoniczna fauna Europy jest fauną strefy holoborealnej, która poza tern obejmuje Azję północną i Kanadę — tylko zubożałą skutkiem tępienia zwierzyny przez ludność. Niema wielkiej różnicy np. między polskim niedźwiedziem a niedźwiedziem syberyjskim, lub chociażby kanadyjskim; ale tamte jeszcze są częste, gdy nasz już się stał rzadkością. Dopiero na południowych krańcach E. zjawiają się niektóre gatunki, których główną siedzibą są kraje gorętsze od E. (małpy na Gibraltarze).

5. Ludność. Rasy ludzkie, zamieszkujące E., dzielą się na dwie wielkie grupy: na rasy eurafrykańskie i eurazjatyckie. Eura-frykańskie rasy są falistowłose i brodate; inne wspólne im cechy są: smukła budowa ciała, długie a wąskie ręce i stopy, podłużna twarz, czaszka w kierunku od czoła do potylicy dłbga, a w kierunku od skroni do skroni wąska. Dzielą się na śródziemno-morców (brunetów o wzroście przeważnie średnim lub małym, rzadziej wysokim)