Magazyn6Y101

HAWAI

(6461 osób). Liczba białych, głównie Amerykanów, Anglików, Niemców i Rosjan, wynosiła 52 785.

Najwięcej, bo przeszło połowę (55%) ludności skupia wyspa Oahu, na której znajduje się stolica H. Honolulu (141 976 mieszk. w r. 1934), będąca wielkim nowoczesnym portem morskim. Poza Honolulu, które jest największem miastem Polinezji, niema na H. większych skupień miejskich. Drugie zkolei miasto-ogród Hilo (na wyspie Hawai) posiada ich już tylko 15 409.

Współcześni mieszkańcy H., prawie zupełnie zamerykanizowani (około */» posiada obywatelstwo Stanów Zjednoczonych Am.), są chrześcijanami (przeważnie protestanckimi).

Szkolnictwo na H. stoi wysoko. W r. 1934 było tam 185 szkół powszechnych, do których uczęszczało 81 240 uczniów. Nauczanie początkowe (bezpłatne) odbywa się w języku angielskim. Ponadto Honolulu posiada kilka szkół zawodowych oraz uniwersytet założony w r. 1907, który w r. 1932 liczył 117 wykładowców i 3 073 słuchaczów.

Największą rolę w życiu gospodarczem H. odgrywa uprawa i przetwórstwo trzciny cukrowej oraz ananasów, której rozmiary wysuwają H. na czołowe miejsca w światowej produkcji owych artykułów. Ponadto niemałe znaczenie ma uprawa kawy, bananów oraz owoców, które to produkty stanowią obok poprzednich główne artykuły wywozu hawajskiego. Hodowla, podobnie jak i przemysł, nie ma większego znaczenia.

Znacznych dochodów gospodarstwu hawajskiemu przysparzają liczni turyści, ściągani osobliwością krajobrazu i wspaniałym klimatem H.

Pod względem komunikacyjnym H. przedstawiają się bardzo korzystnie. Coprawda linij kolejowych tam niewiele (w r. 1930 405 km), kraj pokrywa jednakże gęsta, dostosowana do silnego ruchu automobilowego (1 samochód przypada na 7 mieszk.) sieć drogowa.

Honolulu, główny port archipelagu, jest ważnym punktem węzłowym dla szlaków komunikacyjnych, wiodących z Ameryki Północnej do Azji i Australji. Tu też znajdują oparcie podmorskie kable telegraficzne, łączące San Francisco w Stanach Zjednoczonych z Manilą na Filipinach (przez wyspę Guam).

W handlu zagranicznym H., zarówno w wywozie jak i przywozie, dominują Stany

587

Zjednoczone Ameryki. W r. 1932 skierowano tam towarów za 82 700 000 dolar 1 iw (99,2% wartości całego wywozu), sprowadzono ich zaś stamtąd za 58 000 000 doi. (92,1%) wartości całego wwozu). Najwyższą wartościowo pozycję w wywozie hawajskim zajmuje cukier trzcinowy (w r. 1932 55600000 dolarów), następnie: owoce (20 680 000 doi.), ananasy (20 592 000 doi.), kawa (926 000 doi.) i banany (88 000 doi.) — w wwozie zaś: środki żywnościowe roślinne i napoje (9112 000 doi.), zwierzęta żywe i przetwory mięsne (5 791 000 doi.), nafta i pochodne (6 800 000 doi.), surówka i wyroby metalowe (5 448 000 doi.) oraz tekstylja (4686000 doi.).

H. zostały odkryte przez Hiszpanów w XVI wieku. Stały kontakt z białymi datuje się jednakże dopiero od ponownego ich odkrycia przez Cooka w r. 1778. Władali niemi wówczas trzej książęta krajowi, który to stan trwał do r. 1810, kiedy to jeden z owych książąt Kamehameha drogą podboju zawładnął całym archipelagiem, ogłaszając się królem. W rękach dynastji jego nazwiska spoczywały rządy do r. 1872. Po bezpotomnem zejściu w tym roku ostatniego Kamehamehy zaczyna się okres walk

0    tron wśród krajowców, czemu towarzyszy rozrost wpływów liczebnie wzrastających obcokrajowców. Stan ten doprowadza wkońcu w r. 1890 do upadku królestwa

1    ogłoszenia H. republiką, którą jeden z rządów oddaje dobrowolnie pod opiekę Stanów Zjednoczonych (w r. 1897). W r. 1900 Stany Zjedn. ogłosiły aneksję H. Krok rządu hawajskiego wzmocnił stanowisko polityczne Stanów Zjednoczonych na Oceanie Spokojnym, oddał im bowiem w posiadanie najdogodniejszą bazę strategiczną na tym oceanie, którą też one do spełnienia tego celu odpowiednio przygotowały, wyposażając H. we wspaniałe urządzenia techniczne (lotniska, doki i warsztaty okrętowe, silne stacje iskrowe i t. d.) oraz w stałą załogę wojskową w liczbie 30 000 żołnierzy.

H., jako terytorjum Stanów, zarządza gubernator mianowany przez prezydenta Stanów Zjednoczonych za zgodą senatu w Waszyngtonie, który znów w porozumieniu z senatem hawajskim mianuje rząd miejscowy.

Literatura: Brain B. M.: The łransformation of Hawait. London 1899. — Bunker F.: Hawai and the Philippines, aiso the islands of the South Seas. Phitadelpnia 1928Green M. L.: The Hawaiian Volcanoes. Honolulu 1889. — Guttck L.: The