Magazyn6i101

687

IN0n0 ISMET — INSPEKCJA PRACY

programu i kierownika państwa, prezydenta Atatiirka. Nazwisko lnónii przybrał od wspomnianych wyżej wygranych przez siebie bitew z Grekami w r. 1921.

Henryk Batowsh.

Inspekcja pracy.

I. Geneza i rozwój inspekcji pracy. II. Międzynarodowe zasady organizacji inspekcji pracy. 1. Organizacja administracyjna. 2. Personel. 3. Zadania inspektorów. 4. Uprawnienia inspektorów. 5. Współpraca z pracodawcami i pracownikami. III. Organizacja inspekcji pracy w Polsce. 1. Organizacja administracyjna i personel. 2. Czynności i uprawnienia inspektorów pracy IV. Działalność inspekcji pracy w Polsce.

I. Geneza i rozwój inspekcji pracy.

Powstanie i rozwój i. p. związany jest z rozwojem ustawodawstwa ochronnego, którego początki sięgają pierwszej połowy XIX stulecia. Najwcześniejsze ustawy

0    ochronie pracy obejmowały przedewszyst-kiem warunki pracy dzieci oraz uczniów

1    terminatorów. Genezą ich była z jednej strony litość dla dzieci, zatrudnionych od 6—7-go roku życia po kilkanaście godzin dziennie przy ciężkiej bardzo pracy, z drugiej strony zaś wzgląd na bezpośredni interes państwa — degenerację rasy, ujawnioną jaskrawo w niektórych krajach przy poborze rekruta (np. w okręgach przemysłowych Prus).

Wydanie ustaw nie przesądzało jednak bynajmniej o faktycznej zmianie stosunków pracy; trzeba było zorganizować równocześnie kontrolę nad ich wprowadzeniem w życie. Kontrola ta przechodziła różne fazy w poszczególnych państwach. Początkowo czynności nadzorcze powierzano osobom lub komisjom, pełniącym te funkcje honorowo lub też władzom lokalnym, przedewszyst-kiem policji państwowej. W Anglji, gdzie w 1802 r. wprowadzono pierwszą ustawę, regulującą warunki pracy w przędzalniach bawełny, zatrudniających masowo dzieci, kontrolę nad jej wykonaniem powierzono początkowo sędziom pokoju lub duchowieństwu, spełniającym te czynności honorowo. Za przykładem Anglji poszła Francja, gdzie dla nadzoru nad ustawą z 1841 r. o pracy dzieci w rękodzielniach, fabrykach i warsztatach powoływano w niektórych departamentach miejscowe komitety z pośród osób, cieszących się poważaniem. W Niemczech (Prusy) nadzór nad ustawą z 1839 ^r-o pracy dzieci w fabrykach powierzono organom policji przy współudziale władz szkolnych.

Wkrótce jednak przekonano się we wszystkich państwach, że nadzór w tej formie jest nieodpowiedni i niewystarczający dla walki z łamaniem obowiązujących ustaw o ochronie pracy. Jak stwierdzały bowiem raporty oficjalne, osoby i komisje, spełniające te funkcje honorowo, były za słabe, żeby przeciwstawić się sile przedsiębiorców: „obawiały się, że spotkają się z niezadowoleniem i zarzutami natręctwa; to też nie wkraczały do wewnątrz wielkich zakładów przemysłowych, pragnąc oszczędzać ludzi, z którymi wiązały ich codzienne serdeczne stosunki. Skutkiem tego ustawa okazała się bezsilną i nie dała owoców". (Raport na posiedzeniu Izby we Francji w 1874 r.). Miejscowe zaś władze policyjne obok analogicznej bezsilności wykazywały ponadto brak wiadomości fachowych oraz brak czasu na zajmowanie się ochroną pracy.

W wyniku tych doświadczeń wprowadzono we wszystkich państwach i. p., jako specjalny urząd państwowy, powołany do czuwania nad wykonaniem ustaw o ochronie pracy (w Anglji w 1833 r., w Austrji w 1883 r„ we Francji w 1892 r. i t. d.). Organizacja i. p., charakter i forma jej działalności, jak również zakres uprawnień rozwijały się niejednolicie w różnych państwach, zależnie od szeregu czynników: poglądów i zwyczajów, od ogólnie obowiązujących norm prawnych i ustrojowych i t. p.

Zasadnicze różnice w działalności i. p. dadzą się sprowadzić do kilku kwestyj.

W sprawie roli i. p. walczą z sobą dwie tezy: jedna która chciałaby ograniczyć rolę jej do nadzoru nad wykonaniem ustaw regulujących szczegółowo warunki pracy, a więc do funkcyj o charakterze policyjnym, druga, traktująca inspektora pracy, jako interpretatora ustaw i inicjatora rozwoju ochrony pracy w drodze wydawania zarządzeń, z których w następstwie mogą powstawać nowe przepisy prawne.

Różnie przedstawia się zakres działania i. p. zarówno co do rodzaju pracowników, przedsiębiorstw i ustaw, objętych jej nadzorem, jak i co do rodzaju wykonywanych przez nią dodatkowo czynności poza jej zadaniem bezpośredniem t. j. nadzorem nad wykonaniem ustaw. W niektórych krajach (np w Polsce, Rumunji, Estonji) szczególnie