Magazyn6q701

713

INTERWENCJA

2.    Powody interwencji, co do których prawnego uzasadnienia przeważa w doktrynie opinja negatywna, i) I. w celu zachowania równowagi sil (i. mocarstw europejskich w okresie zakończenia wojny 1894 r. między Ja-ponją a Chinami). 2) Wykonywana bez specjalnego (traktatowego) tytułu prawnego i. w obronie mniejszości etnicznych, rasowych lub wyznaniowych w obcem państwie (i. Rosji w obronie dysydentów w Polsce XVIII w.).

3.    Powody interwencji o spornem uzasadnieniu. 1) I. w obronie legalnych rządów lub ustrojów (wykonywana, aby „conserver ce qui est legalement etabli“ stosownie do brzmienia noty lublańskiej Austrji, Prus i Rosji z 12. V. 1821 r.), zapoczątkowana interwencją koalicji przeciwrepublikańskiej w okresie pierwszej rewolucji francuskiej; częsta i zgodna z ówczesną doktryną prawa międzynarodowego w okresie Świętego Przymierza. 2) I. w okresie wojny domowej po stronie rządu, uznawanego przez inter-wenjujące państwa za rząd legalny. Obecnie w praktyce najczęstsza postać i.; wymienić tu przykładowo można i. Ententy w Rosji 1919—1920, i. Stanów Zjednoczonych w Nicaragui 1927 r., wreszcie ostatnio wydarzenia hiszpańskie 1936—1937 roku.

3)    I. w celu stłumienia anarchji w obcem państwie lub jego części (kilkakrotne i. mocarstw europejskich na Krecie; i. Stanów Zjednoczonych na Kubie 1898 oraz późniejsze i. Unji w Haiti i San Domingo).

4)    I. w celach humanitarnych (np. wyżej parokrotnie wspominana i. w czasie walki Grecji o niepodległość). 5) I. jako przeciwdziałanie wcześniej rozpoczętej i. ze strony trzeciego państwa (np. i. W. Brytanji w- Portugal j i w^r r. 1826 jako odpowiedź na i. Hiszpanji; i. Francji w Rzymie w r. 1849 jako odpowiedź na i. Austrji. Do tegoż działu zaliczyć należy także doktrynę Monroego, pomyślaną — jeżeli chodzi o jej treść prawną — jako zastrzeżenie na rzecz Stanów Zjednoczonych prawa przeciwdziałania wszelkim interwencjom państw europejskich na kontynencie amerykańskim. 6) I., wykonywana w zastępstwie lub na prośbę uprawnionego do niej państwa (oświadczenie Mackintosha z r. 1827 w związku ze sprawą i. greckiej: „Whatever a nation may law-fully defend for itself it may defend for another, if called upon to interpose". 7) I., oparta na prawie wyższej konieczności, czyli stanowiąca obronę żywotnych interesów interwenjującego państwa przeciw niezawinionym przez obce państwo, lecz pomimo to pochodzącym z jego sfery prawnej zagrożeniom. Lord Castlereagh w nocie z 1821 r. zastrzegł prawo interwencji w wypadku „istotnego zagrożenia własnego bezpośredniego bezpieczeństwa lub istotnych interesów*'. Podobnież Austrja w 1831 r. stłumiła powstanie w Państwie Kościelnem, motywując swoją i. rzekomem zagrożeniem przez propagandę insurgentów, prowincyj Lombardji i Wenecji, należących wtedy do Austrji.

4. Powody interwencji, których prawne uzasadnienie oceniane jest w doktrynie pozytywnie.

1)    I., oparta na prawie traktatowem, stosunkowo częsta w praktyce. Traktaty między Rosją a Turcją, zawarte w Kuczuk Kajnardżi (1774 r.), Bukareszcie (1812 r.) i Unkiar Skellessi (1833 r.), nadawały Rosji prawo ingerowania do pewnych spraw wewnętrznych Wysokiej Porty. Traktat Berliński (1878 r.) nadaje podobne prawa względem Turcji zespołowi wielkich mocarstw zachodnio-europejskich. Traktaty zawarte w Hawannie (1903 r.) i Waszyngtonie (1903 r.), nadawały Stanom Zjednoczonym prawo do i. względem Kuby i Panamy. Powojenne traktaty o ochronie mniejszości nadawały organom Ligi Narodów prawo do i. w objętych temi traktatami sprawach.

2)    I., wykonywana tytułem represaljów, czyli w odpowiedzi na delikt międzynarodowy strony przeciwnej.

Literatura: Caraglieri A.: Nuovi studi sulVintervento. Roma 1928. — Guerrero: La ęuestion de Vintervention d la VI-c Conf. PanamSrie. „Rev. Gin. de droit int. public.^li XXXVJ, 1929. — lletłlagei Die intervention in der Geschichte der V6lkerrechtv-wissenschaft und im System der modemen V6lkerrechtslehre. „Niemeyers Zts.furint. Recht“ XXX VII, 1926-27. — Kaspa-rek: Zasady Hugona Grocyusza oprawie interwencji. „Pamiętnik Wydziału Prawa i Administracji Wszechnicy Jagiellońskiej“ Kraków 1871-1872. — Potter: L'intervention en droit interna-tional modernę. „Recueil des Cours* ‘ Akad. Haskiej, //, 1930. — Rougier: La thłorie de Vintervention humanitaire. „Reu. Głn. de droit int. publ.“ XVII. 1910.—Stoteoll E-C.: Interoention in intemational law. Washington 1921. -- Tmxes La thiorie et la proUęue d’inlervention „Rec. des Cours“ Akademji Haskiej, II. 1932. — Tonie; The new deal in interoention. „Amer. Joum. of int. law¹* XXVIII, 1934. —StHiower: Interoeniion. W Ort. des Vólkerrechts. Struppa. — Strupps L^fintervenlion en matilre financiłrc. „Rec. des Cours“ Akad. Haskiej, ///, 1925. — Hinfield: The grounds of inter-uenlton in intemational law. „Bńtish year book of intemational law**. V. 1924.

Michał Król.