Magazyn61701

13

KAMIENIOŁOMY

wesoły. Są wieku dewońskiego jak poprzednio omówione. Łomy te, istniejące od roku 1602, dostarczyły niemało materjału na budowę ołtarzy, wnętrz kościołów (między in-nemi św. Jana w Warszawie), pałaców, zaś za Stanisława Augusta — także do zdobienia komnat królewskich na zamku warszawskim. Z tych to stron również, a mianowicie z Zygmuntowskiej Skałki, leżącej obok Góry Zelejowej, sprowadzono do Warszawy słynną kolumnę, na której stanęła postać Zygmunta III. Przetrwała ona jednak zaledwie 242 lata, zastąpiona w roku 1885 przez nową z granitu, pochodzącego z niemieckiej części Śląska. Do innych jednak celów, a szczególnie do wyrobów schodów, posadzek, stołów i t. p. przedmiotów użytkowych materjał z Zygmuntowskiej Skałki nadaje się wyśmienicie. Trzeci, bardziej głośny ośrodek występowania wapieni budowlanych, t. zn. „marmurów", to okolice Kielc, a mianowicie góra Kadzielnia. Ten średniodewoński wapień jest koloru szarobrunatnego, choć bywają także seledynowo-popielate i inne. Piękny „marmur" czerwony ze złotemi żyłkami spotykamy również na górze Miedziance, położonej na zachód od Kielc. Największem przecież wzięciem cieszą się narazie „marmury" pochodzące z niedawno założonych łomów we wsi Morawica, leżącej kilkanaście kilometrów na południe od Kielc. Te jasnocieliste wapienie są wieku jurajskiego i dają się doskonale łamać, dostarczając płyt dowolnej wielkości, polerowanych w dużej szlifierni znajdującej się w Kielcach. Wytwarza się tam z nich na szeroką skalę tego rodzaju przedmioty użytkowe, jak stoły, umywalnie, toalety i t. p. Użyte jako okładzina ścian we wnętrzach budynków, kalkulują się poniekąd taniej, niż wyborowy materjał drzewny. Wyliczyliśmy kilka zaledwie miejsc występowania owych „marmurów". Na ob-szarze województwa kieleckiego jest ich jednak mnóstwo.

Niekiedy omawiane „marmury", jak np. w gminie Dyminy, są także wypalane na wapno („Sitkowilckie Kamieniołomy i Piece Wapienne"), które naogół uzyskuje się u nas ze zwykłego wapienia, wydobywanego w bardzo wielu okolicach, głównie jednak w powiatach częstochowskim, jędrzejowskim, olkuskim, zawierciańskim, chrzanowskim i krakowskim na zachodzie państwa, zaś w powiatach czortkowskim, | trembowelskini, zbaraskim, kopyczynieckim, buczackim, brzeżańskim i zamojskim na jego wschodzie.

Osobne miejsce w grupie skał wapiennych zajmują żółtawe dolomity triasowe, eksploatowane nadewszystko w okolicy Chrzanowa i Libiąża w województwie krakowskiem. Są one twardsze, niż wapienie i odporniejsze od nich na działanie wpływów atmosferycznych, stąd lepiej nadają się na cios przy budowie gmachów monumentalnych a także do robót wodnych. Z nich zbudowano kaplicę Zygmuntowską na Wawelu oraz wspaniałą fasadę parlamentu wiedeńskiego. Dolomity są też jedynem niemal z naszych tworzyw kamiennych, stale wywożonem zagranicę, przeciętnie w ilości 50000 tonn rocznie. W roku 1926 eksportowano jednak aż 118 000 tonn dolomitu surowego 1 9 100 palonego.

Obecna produkcja kamienia w Polsce oceniana być może na 5 078 000 tonn, razem materjału nieobrobionego, brukowca, tłucznia i grysu, z czego na kamień narzutowy i pochodzący z małych lokalnych k. przypada 2 350 000 tonn. Kostki, prawie wyłącznie produktu k. większych, wytwarzamy 249 000 tonn, a kamieni budowlanych przeciętnie 39 000 tonn. W roku 1935 wydobyto kamienia nieobrobionego 1 221 000 tonn, w czem dolomitu 237 000 tonn, granitu 109000, kwarcytu 154000, a „marmuru" 180000. Brukowca, razem z kostką, wyprodukowano 532 000 tonn, kamienia budowlanego 50 000, na pomniki 2 600, a krawężników 64 000. Ogółem w roku 1935 czynnych było 150 większych k„ zatrudniających od 12 do 15 tysięcy robotników. W razie rozkwitu akcji budowy dróg w Polsce i połączonej z tern konserwacji już istniejących, produkcja kamienia nieobrobionego i rozdrobnionego w najbliższem 30-leciu wzrosnąć powinna według opinji Polskiego Związku Inżynierów Drogowych o 8 700 000 tonn rocznie czyli do 13800000 tonn, co da się tylko w tym razie osiągnąć, gdy istniejące k. prowadzone będą w sposób przemysłowy i praca w nich odbywać się będzie przez pełne sezony roczne. Jedynie w zakresie kostki i kamieni budowlanych jeszcze na bardzo długi okres czasu wystarczy nam obecna zdolność produkcyjna istniejących k. Kostek wytwarzać bowiem możemy rocznie 369 000 tonn, a kamieni budowlanych 95 000 tonn.