Magazyn6
0501

101

KATASTER GRUNTOWY

w powiatach cieszyńskim i bielskim województwa śląskiego, zaś kataster systemu pruskiego na obszarach województwa pomorskiego, poznańskiego oraz górnośląskiej części województwa śląskiego. Województwa centralne i wschodnie katastru w znaczeniu nowożytnem, t. j. opar tern na pomiarze i klasyfikacji gruntów nie posiadają. Gromady spisko-orawskie wchodzące w skład powiatu nowotarskiego posiadały kataster węgierski.

3. Kataster gruntowy systemu anstrjac-kiego. W byłej monarchji austrjackiej system podatku gruntowego był do końca XVIII w. wadliwy. Obciążał on nierównomiernie zarówno pojedyńczych posiadaczy gruntów jak powiaty i kraje. Ponieważ podatek gruntowy dotykał szerokich mas ludności, budząc ich niezadowolenie z istniejącego stanu rzeczy, rząd ówczesny postanowił wszelką dowolność i niesprawiedliwość pod tym względem usunąć, nie wahając się wyłożyć na to stosunkowo wielką, jak na owe czasy, sumę pieniędzy, bo 17 S83 000 guldenów austrjackich.

Przystępując do reformy podatku gruntowego wydała cesarzowa Mar ja Teresa w r. 1756 ustawę, „o rektyfikacji podatków". Jednak ustawa ta nie przyniosła pożądanego skutku. Również nie rozwiązał pomyślnie sprawy t. zw. kataster józefiński, wprowadzony przez cesarza Józefa II patentem z 1 listopada 1789 r., co przypisać należy raczej nieodpowiedniemu oszacowaniu gruntów według dochodu surowego (brutto), niż wadliwemu obliczeniu ich powierzchni. Dopiero cesarz Franciszek I patentem z dnia 23 grudnia 1817 r. wprowadził stały kataster na podstawie ogólnego pomiaru kraju i oszacowania czystego dochodu z gruntów. Pomiar wykonali fachowcy według specjalnie wydanej instrukcji pomiarowej z 1824 r. a grunty oszacowali powołani do tego taksatorzy rządowi. Podstawa, jaką stworzył kataster stały cesarza Franciszka I nie mogła również dać zadawalających wyników dla sprawiedliwego rozdziału podatku gruntowego. Oszacowanie, dokonywane równocześnie z pomiarem, różniło się pod względem czasu, co sprowadziło nierówno-mierność w ustaleniu czystego dochodu poszczególnych gruntów, nadto powstałe z biegiem czasu zmiany czy to w podmiocie czy przedmiocie opodatkowania nie były utrzymywane w należytej ewidencji z powodu małej ilości urzędników, przeznaczonych do tego celu. Dopiero ustawa z dn. 24. V. 1869 r. „o uregulowaniu podatku gruntowego" (Dz. u. p. austr. Nr. 88) stwc rzyła podstawę pod równomierny i jednolity system tego podatku. Nakazała ona bowiem reambulację (obejście) gruntów celem uzupełnienia sporządzonych na podstawie patentu z dnia 23. XII. 1817 roku map katastralnych, zmianami, jakie zaszły od czasu powstania tych map, a nadto klasyfikację gruntów, której wynikiem było ustalenie czystego dochodu dla każdej parceli mogącej przez uprawę przynieść dochód.

W związku z tern stworzono t. zw. operat katastralny. Operat ten dzieli się na techniczny i pisemny. Do technicznego należą mapy ewidencyjne oraz szkice indykacyjne, zaś do pisemnego: arkusze posiadłości gruntowych, protokóły parcelowe, wypisy hipoteczne, alfabetyczne i arytmetyczne spisy posiadaczy i zestawienia klasowe. Istotą tego operatu i najważniejszą jego częścią składową jest mapa, sporządzona w pewnej skali tak, że daje dokładny obraz stanu posiadania, przedstawiając ściśle kształt i wielkość każdej parceli, odrębnej bądź pod względem osoby posiadacza, bądź rodzaju użytku lub klasy. Jako uzupełnienie mapy sporządzono operat pisemny, urządzony w ten sposób, że każdy posiadacz gruntu ma swój osobny arkusz posiadłości gruntowej, w którym uwidocznione są wszystkie należące do niego parcele z oznaczeniem ich powierzchni, rodzaju użytku oraz czystego dochodu. W ten sposób każdy posiadacz ma doku-mentarnie zabezpieczony swój stan posiadania gruntowego, a państwo ma ścisły podkład dla bardzo wielu gałęzi życia społecznego i ekonomicznego. Zarówno stan posiadania odnośnie do osoby posiadacza, jak i kształt granic oraz rodzaj użytku pojedyńczych gruntów ulegają z biegiem czasu ciągłym zmianom. Operat katastralny posiada wówczas wartość, jeśli utrzymywany jest w aktualności. Sprawę tą lozstrzy-gnęła ustawa z dnia 23 maja 1883 r. „o ewidencji katastru podatku gruntowego" (Dz. u. p. austr. Nr. 83).

4. Kataster systemu pruskiego. W Prusach ustawa z dnia 21 maja 1861 r. „o uregulowaniu podatku gruntowego" (zb. ust. pr. 253) miała na celu gruntowną i jedno-