Magazyn66801

464

KSIĘGARSTWO

wadzenie wewnętrznej ochrony praw autorskich w 1911 r. (Konwencja Berneńska w redakcji rzymskiej była ratyfikowana w 1931 r.) poprowadziło do pojawienia się nowego typu pośredników, t. zw. agentów literackich (ob. też Stany Zjednoczone A. P.), którzy ułatwiają obydwu stronom dojście do porozumienia w bardzo złożonych nieraz zagadnieniach praw całkowitych albo częściowych, dotyczących takiej czy innej formy realizacji utworu. Wyszkolenie zawodowe księgarskie uzyskuje się w praktyce i na specjalnych kursach, organizowanych sporadycznie w większych miastach, co roku odbywają się w zrzeszeniu sorty-mentystów egzaminy, dające prawo do wykonywania zawodu.

5.    Wiochy. Włochy miały od 1869 r. wspólną organizację nakładców i sortymen-tystów p. n. Associazione Editoriale Libra-ria Italiana, która w 1929 r. istnieć przestała. Na jej miejsce powstały dwa zrzeszenia: Federazione Nazionale Fascista In-dustria Editoriale oraz Federatione Nazionale Fascista dei commercianti del Libro, della Carta e affini. W stosunkach pomiędzy nakładcą a sortymentem uprawiana jest równorzędnie sprzedaż komisowa i na rachunek stały. Cena katalogowa jest chroniona i prywatnej klienteli żadnych opustów udzielać nie wolno; wyjątek stanowią bi-bljoteki i niektóre inne organizacje mające prawo do 10% zniżki. Resztki nakładów mogą być sprzedawane poniżej ceny katalogowej, ale dopiero po upływie dwóch lat od daty ukazania się. Kształceniu zawodowemu służą organizowane od czasu do czasu kursy specjalne.

6.    Związek Socjalistycznych Republik Rad

Z. S. R. R. osiągnął nieznany dotąd w k. stopień centralizacji i całkowitego podporządkowania produkcji i obiegu książki celom i metodom działania państwa. Ośrodek akcji wydawniczo-księgarskiej stanowi związek przedsiębiorstw państwowych t. zw. OGIS, do którego należy 17 instytucyj nakładowych z różnych działów piśmiennictwa oraz centralne zakłady graficzne Poligraf-kniga. W 1931 r. wyłączono z tego związku Masspartgis (wydawnictwo literatury partyjnej, obecnie noszące nazwę Partizdat) i Gnti, który przetworzono na związek wydawnictw naukowo-technicznych p. n. Onti, składający się z 11 przedsiębiorstw. Oprócz tego istnieją osobne ośrodki wydawnicze dla związków zawodowych, dla literatury pięknej, dla arcydzieł literatury światowej i t. p. Organizacja zbytu książek ma za zadanie prowadzenie jak najliczniejszych punktów sprzedaży na terenie państwa oraz badanie potrzeb i zainteresowań czytelniczych mas, jak również sposobu reagowania ogółu na dostarczaną lekturę. Organizacja ta zawiera umowy z poszczególnemi instytucjami wydawniczemi oraz z punktami sprzedaży, zapewniając z jednej strony planowość i celowość w podejmowaniu wydawnictw, z drugiej — stwarzając im warunki zbytu w terenie. Wysokość rabatów udzielanych przez organizację obiegu książki swoim filjom i innym punktom sprzedaży jest uzależniona od typu wydawnictw i od warunków lokalnych danego ośrodka zbytu książki. Centralny aparat rozdzielczy Wse-koopkniga otrzymuje 30°/o z dodatkiem 2^v/₀ na koszty propagandy; spółdzielnie księgarskie otrzymują 17,6—28°/o w zależności od zakresu swego działania; organizacje związku Sojuzpećat’ otrzymują: na podręcznikach 20°/o, na książkach z innych działów 32^fc, na przyborach biurowych 15% i na nutach 24^c/o\ filje centrali rozdzielczej pracują z różnemi rabatami, które wahają się w granicach od 14—42%. Wyszkoleniu zawodowemu księgarzy poświęcone są zakłady specjalne, z których najważniejszy założony został w Moskwie w 1931 r. i kształci m. in. instruktorów dla szkół prowincjonalnych, kursów dorywczych i t. p. Istnieją nadto przy OGIS instytuty naukowe, zajmujące się badaniem zagadnień wydawniczych, techniczno-graficznych, bibljograficz-nych i księgoznawczych.

IV. Księgarstwo w Polsce.

Pierwszą wzmiankę o k. w Polsce znajdujemy w nadaniu Kazimierza W. dla uniwersytetu krakowskiego (1364), w którem przewidziane było ustanowienie księgarzy uniwersyteckich (ob. wyżej); nie zachowały się jednak żadne ślady ich działalności ani z tych czasów, ani z epoki po nadaniu Władysława Jagiełły (1400), zawierającem te same przepisy. Wogóle wiadomości dotyczące k. okresu rękopiśmiennego w Polsce są nader skąpe i nie pozwalają na wyrobienie sobie pojęcia o jego organizacji, metodach pracy, warunkach gospodarczych i t. p. Pierwszym wędrownym drukarzem czynnym w Polsce był prawdopodobnie — według obecnego stanu badań — Kasper Straube (od. 1473 r.), pierwszym osiadłym w Kra-