Magazyn69201

488

LASSALLE FERDINAND

Łassalle Ferdinand.

L. urodził się w 1825 roku we Wroda -wiu. Studjował w Berlinie początkowo filo-logję i filozofję, a później prawo. Stosunki jego z Marxem datują się od 1848 roku, gdy w czasie rewolucji Marx i Engels wrócili z wygnania i wydawali w Kolonji dziennik o kierunku komunistycznym, o ile chodziło o ideały, praktycznie zaś na czas ówczesny, wysuwający przedewszystkiem program radykalno-demokratyczny. L. zbliżył się do Marxa i uległ jego wpływowi; stosunki pomiędzy nimi zacieśniły się.

L. zajmował się początkowo pracą nauko^ wą; wykończył rozpoczętą poprzednio pracę

0    Heraklicie, i wydał ją p. t. „Die Philo-sophie Herakleitos des Dunklen von Ephe-sos“ (Berlin 1857), a w roku 1859 wydał ważną pracę p. t. „Der Italienische Krieg und die Aufgabe Preussens", w której wypowiedział się za rozbiciem Austrji, włączeniem jej ziem niemieckich do Niemiec Wielkich pod kierunkiem Prus; później napisał dzieło filozoficzno-prawnicze p. t. „System der erworbenen Rechte“ (Berlin i8ói), wkońcu opracował dzieło filozoficzne p. t. „Die Philosophie Fichtes und die Bedeu-tung des deutschen Geistes" (Berlin 1862).

Wiosną i86t r. L. wygłosił na jednem z przedmieść Berlina odczyt dla rzemieślników: „O szczególnym związku zachodzącym pomiędzy teraźniejszym okresem historycznym, a ideą stanu robotniczego". Treść jego zasadnicza, polegająca na przedstawieniu znaczenia różnych warstw społecznych w poszczególnych okresach rozwoju dziejowego — odpowiada odnośnym ustępom „Manifestu Komunistycznego" Marxa i Engelsa z 1848 roku; ale występuje też zasadnicza różnica, mianowicie w poglądach na rolę państwa. Podczas gdy tamci uważali je za organ warstw panujących, stojący we wszystkich okresach historycznych wyłącznie na straży ich interesów, L., stając się jednym z twórców socjalizmu państwowego, zapatrywał się na państwo, jako na instytucję, reprezentującą całe społeczeństwo

1    sądził, że równolegle do rozwoju gospo-darczo-politycznego, prowadzącego do demokratyzacji narodu, będzie ono nietylko mogło, ale i musiało, zmieniać dotychczasowy swój charakter, stając się potężnem narzędziem reformy społecznej. Powyższy odczyt L. został wydrukowany, lecz uległ konfiskacie władz, autorowi zaś jego wytoczono proces.

Świetne mowy obrończe L. wyszły potem w dwu broszurkach, pierwsza p. t. „Nauka i robotnicy", druga p. t. „Podatki pośrednie i położenie klasy robotniczej". Zarówno jego odczyt, jak i te dwie mowy obrończe stały się później podstawowemi wydawnictwami propagandowemi, używanemi przez socjalistów.

W lutym 1863 roku L. otrzymał zaproszenie od komitetu centralnego, zwołującego powszechny niemiecki kongres robotniczy w Lipsku, by opracował dia niego program socjalno-polityczny. L. wydrukował „Odpowiedź otwartą", w której wyłożył swe poglądy szczegółowo. Stały się one podstawą programu „Ogólno-niemieckiego Związku Robotniczego", który zapoczątkował ruch socjalno-demokratyczny w Niemczech. W odpowiedzi swej L. zalecał robotnikom przedewszystkiem utworzenie samodzielnego, niezależnego stronnictwa robotniczego, które tylko będzie mogło należycie bronić ich interesów, a przez to należycie zaspokajać ich potrzeby. Następnie wskazuje na konieczność zdobycia powszechnego prawa głosowania do parlamentu i wpływu na państwo, wreszcie dowodzi, że robotnicy mogą się wyzwolić nie dzięki jakimś reformom i instytucjom mającym znaczenie jedynie paljatywów, lecz tylko przez to, że staną się właścicielami poszczególnych fabryk i warsztatów, co możliwem jest tylko wówczas, gdy państwo wyznaczy robotnikom odpowiednie kredyty, przy pomocy których będą mogli utworzyć asocjacje wytwórcze. L. zwalczał kooperatywy kredytowe powstałe z oszczędności robotników i lekceważył kooperatywy spożywcze, jako, zdaniem jego, nie mogące rozwiązać kwestj i społecznej.

W czasie swej ożywionej działalności L. nawiązał stosunki z Bismarckiem, chcąc go zjednać dla swych planów i zwalczać wspólnie liberałów. Bismarck go cenił, ale do porozumienia nie doszło.

Organizacja, stworzona przez L., odegrała pierwszorzędną rolę w ruchu robotniczym w Niemczech; początkowo nie była liczna, w miarę jednak rozwoju przemysłu rozszerzyła się. Cechą jej było to, że panowała w niej solidarność ideowa i dyscyplina organizacyjna. L. posiadał w niej władzę omal że nie dyktatorską. Nieszczęśliwy po-