Magazyn6�201

818

JAURfcS JEAN

Jaurśs Jean.

J., urodził się 3. IX. 1859 r. w Castres w południowej Francji. Ojciec jego był kupcem, a matka córką skromnego fabrykanta sukna. W 1876 r. przybył do Paryża do Liceum św. Barbary celem przygotowania się do konkursu, któryby mu otworzył wstęp do Wyższej Szkoły Normalnej. Ukończenie tego zakładu dało mu prawo objęcia stanowiska nauczyciela w gimnazjum, a także profesora uniwersytetu. W 1882 r. został nauczycielem w gimnazjum w Albi, a w roku następnym profesorem uniwersytetu w Tuluzie. Jednakże katedra uniwersytecka była tylko etapem w jego życiu: wielkie zainteresowania polityczno-społeczne skierowały go w stronę akcji czynnej — do parlamentu.

W drugiej połowie lat osiemdziesiątych został deputowanym i zasłynął jako mówca. Jego ówczesne poglądy polityczne były dość umiarkowane — był liberałem-demokratą, jeszcze nie socjalistą; ale już wówczas przywiązywał wielką wagę do zagadnień socjalnych, które znal bardzo dobrze. W r. 1889 przy nowych wyborach do parlamentu przepadł. Skutkiem tego wrócił na katedrę, którą poprzednio opuścił. Na tern stanowisku opracował dzieło filozoficzne p. t. „O realiżmie świata zmysłowego", dzięki któremu uzyskał stopień doktora filozofji. Jest to praca gruntowna, o zabarwieniu idealistycznem, widać w niej wpływ teoryj tieo platoników i Schellinga. W filozofji tej występują pierwiastki teistyczne i pantei-styczne, ponieważ autor twierdzi, że duch jest wszędzie. Filozofja ta, jak słusznie zauważył Lewy-Briihl, graniczy z religją. Drugiem jego dziełem filozoficznem, które dało mu drugi doktorat, jest rozprawa łacińska, która później wyszła po francusku p. t. „Les origines du socialisme allemand". Rozprawę tę cechuje wielka bystrość sądu. J. silnie podkreśla w niej różnice pomiędzy socjalizmem francuskim a niemieckim. Do parlamentu J. wrócił w 1893 ^r- Z libe-rała-demokraty przeobraził się w socjalistę niezależnego. Istniało wówczas we Francji 5 ugrupowań socjalistycznych, zwalczających się niekiedy bardzo gwałtownie, zwolna liczba ich zaczęła się zmniejszać, a powaga i wpływ J. zwiększać, zwłaszcza w wieku XX. Przypisać to należy następującym przyczynom: stojąc na gruncie samodzielności, odrębności i niezależności ruchu socjalistycznego od innych stronnictw politycznych, stal on na tern stanowisku, że socjalizm nie może i nie powinien być obojętny na wielkie ogólno-pańtwowe zagadnienia dotyczące Francji, a także że musi on zwalczać wszystko, co jest objawem niesprawiedliwości politycznej czy społecznej wówczas nawet, gdy to nie dotyczy bezpośrednio interesów klasy robotniczej; takie stanowisko dawało mu możność wywierania dużego wpływu na stronnictwo radykałów i radykałów społecznych oraz na inne pokrewne im ugrupowania, skutkiem czego wpływy socjalistyczne wzmacniały się we Francji; następnie podkreślić należy szerokość poglądów jego, wykluczających sekciarstwo; wreszcie jego wielki talent krasomówczy i pociągające cechy charakteru osobistego. Sądził on, że socjalizm urzeczywistnić się może tylko etapami. Był przeciwnikiem rewolucji gwałtownej, dokonanej przez mniejszość; sądził, że w demokracji takiej jak francuska przewrót dokonać się powinien przez przekonanie większości społeczeństwa, że jest on potrzebny. Dlatego też sądził, że przedewszystkiem należy się domagać energicznie reform w danym czasie możliwych, przy pomocy stronnictw radykał no-demokratycznych. Był pacyfistą rozumnym, a nie bezwzględnym, był jednak i patrjotą i wskazywał na to, że międzynarodowość oznaczać powinna tylko harmonijne współdziałanie wolnych narodów, prowadzące do wspólnego celu, nigdy zaś obojętność względem własnego narodu. Zwalczał też zarówno partykularyzm, jak i fikcję utworzenia kiedyś w przyszłości jednego narodu-państwa na kuli ziemskiej. Od niemieckiego socjalizmu różnił się w pojmowaniu mechanizmu rozwoju społecznego, inaczej też zapatrywał się na demokrację i jej dzieje; podczas kiedy dla teoretyków i praktyków niemieckiej socjalnej demokracji wielka rewolucja francuska była tylko triumfem ideologji burżuazji i objęciem przez nią władzy, dla niego zasady jej były szersze znacznie od dążeń mieszczaństwa, a niektóre instytucje, przez nią stworzone, dawały punkt oparcia dla rozwoju socjalizmu. Wielkiej rewolucji francuskiej poświęcił 4 ogromne tomy w wielotomowem zbiorowem dziele p. t. „Histoire socjalistę de la reyolution franęaise" (Paris 1901—1905), obejmujące czasy od początku rewolucji aż do upadku rządów jakobińskich, prócz tego napisał jeszcze w tern