maistre o papiezu023001

230

ludzi, ze względu na wielką liczbę gwałtownych śmierci, które kończą istnienie królów: „czy lo“ mówi on „że ta ogólna krótkość życia królów pochodzi z kłopotów i udręczeń tronu, czy tćż z o-wej zgubnej łatwości, z jaką królowie i książęta wszystkie swoje żądze zaspokajają 1).

Na pierwszy rzut oka, prawda zdaje się być po stronie tych uwag: atoli badając rzeczy z bliska, doszedłem do wcale odmiennego rzeczy tćj rozwiązania.

Zdaje się* że życie pospolite człowieka jest około dwudziestu siedmiu lat 2).

Z drugićj strony, jeżeliby się wierzyło rachunkom Newtona, pospolite panowanie królów wynosi od ośmnastu do dwudziestu lat, i sadze, że nie wiele zachodziłoby trudności w wyrachowaniu tego, gdyby nie zachodziła różnica pomiędzy wiekami, narodami i religiami: ale różnica ta powinna być uwzględniona, jak to słusznie uważa Kawaler Wiliam Jones. „Badając“ mówi on „dzieje dynastyi azjatyckich od upadku kalifatu, znalazłem zaledwie dziesięć albo dwanaście lat zwykłego panowania 3).“

Inny znakomity członek akademii w Kalkucie, utrzymuje, że wedle tablic śmiertelności, życie zwykle zajmuje przecież od trzydziestu dwóch do trzydziestu trzech lat, i że: „w długim szeregu następstwa monarchów, nie można na każde panowanie, jedno w drugie liczyć więcej nad połowę wymienionego czasu, czyli lat siedm-naście 4).“

Ostatni ten rachunek ma za sobą prawdopodobieństwo, jeżeli w ogólne wyrachowanie, wliczymy i panowanie władzców azjatyckich : ale co się tyczy Europy, byłby niezawodnie fałszywym, bo panowanie zwykłe w Europie, już od dawnego czasu przewyższa zakres lat dwudziestu, i w wielu państwach katolickich dochodzi lat dwudziestu pięciu.

Weźmy średnią liczbę, to jest 30 między dwiema liczbami 27 i 33, oznaczonemi jako czas zwykłego życia, a liczbę 20 wi-

i

3)    Garnier, str. 227, 228.

4)    D’AIembert, Mćlange de littćrature et de philosophie, Amsterdam 1767 Calent de probab. str. 285. Ten sani d’Alembert jednak uważa, że wyrachowania te pozostawiają wiele do myślenia, i że tablice śmiertelności potrzebowały być ułożone z większein staraniem i dokładnością. (Opusc. mathein. Paris 1768 in 4o Tom V, o tablicach śmiertelności str. 231). Jakoż ułożono je odtąd, jak myślę, z większą dokładnością.

5)    Sir Wm Jones’s Works in 4o Tom \ sir. 354. (Przedmowa do opisu Azyi).

6)    M. Bentley, dans les Recherch. asiat.— Supplćm. Qeuvres citees, tom. II, in-4, stron. 1035.