page0017

13

sthenes obwód bierni na 5000 X 50 = 250000 stadyów, czyli 5324 mil geogr. Jestto liczba, która w porównaniu z rzeczywistą długością obwodu ziemskiego, obliczonego na 5400 mil geogr., w podziw może wprawić nad pomysłowością astronoma aleksandryjskiego ¹). W czasach późniejszych przedsiębrano niejednokrotnie wymiary dokładne ziemi. Według obliczeń astronoma Bessel’a z r. 1841 wynosi promień ziemi od środka do równika 6 377 397 metrów, od środka do bieguna 6 356 079 m.; podług / obliczeń Clarke’go z r. 1880 promień na równiku — 6 78253 m., połowa osi ziemskiej = 6 356 521 m. Z liczb przytoczonych okazuje się, źe ziemia nie posiada kształtu kuli foremnej, lecz że jest spłaszczona przy biegunach, że jest elipsoidą obrotową, przybliżenie kształtu pomarańczy. Gęstość średnia ziemi wynosi w porównaniu z gęstością wody destylowanej jako jednostką mierniczą: podług obliczeń Cornu’ego i Bail-le’go = 553, podług Jollyego = 5*692, podług Poyntinga = 549, podług Sternecka = 5*7, a wreszcie podług Harknessa = 5 58 ²). Masę zaś całej ziemi obliczył Reich na 118 000 trylionów ce-tnarów, prof. Reinhardt³) przyjmuje 119 200 trylionów cetnarów w założeniu, że masa 1 m. sześć, wody destyl. = 20 cetnarom, a Bessel 6 kwatrylionów 856 500 trylionów, lub okrągło: 6 kwa-trylionów kilogramów.

Co do temperatury, nie jest ona jednakowa ani na po-wierzni ziemi, ani w jej głębi. Na powierzchni zawisła temperatura średnia od położenia geograficznego, a niemniej grunt pod powierzchnią dzieli w wielkiej mierze losy powierzchni. Tak np. termometr, umieszczony przez Lavoisiera w r. 1783 w głębokości 27 6 m. w piwnicy pod obserwatoryum paryskiem, w sto lat później wskazywał temperaturę 11 6° C.; natomiast przy kopaniu ziemi pod Leną w Syberyi w głębokości II6Y2 ^m-wynosiła temperatura — 3° C. Podobnież stopień geotermiczny, czyli liczba metrów, o które trzeba się zagłębić w ziemię, aby

») Por. J ęd r z e j o w i cz : Kosmografia. Warszawa 1886 str. XXI; Dr M. Neumayr: Dzieje ziemi. Tłum. polskie prof. J. Morozewicza. Warszawa 1906, str. 118.

*) Por. Dr M. Neumayr j. w. str. 123; J. H. Poynting: The Mean Density of the Earth. London. 1894 str. 106.

») Por. Dr Ludwig Reinhardt:    Vom Nebelfleck zum Menschen.

I Bd: Geschichte der Erde. Miinchen 1907, str. 119; A. Schroot: Popu-l&re Entwicklungsgeschiohte der Erde. Bamberg 1905, str. 27.

http://rcin.org.pl