page0154

144

się słuszne, chociaż w określeniu tem jest więcej pewności, niż jasności. Opiera się ono głównie na metaforze materyalnej: wyrażenie »punkt widzenia« stosuje się tylko do zmian perspektywicznych w obserwowaniu przedmiotów widzialnych.

Byłoby słuszniej powiedzieć, że psychologia bada specyalnie pewne przedmioty poznania, te mianowicie, które mają charakter wyobrażeń: wspomnienia, poglądy, koncepcye, wzruszenia, chcenia i wzajemne wpływy tych przedmiotów między sobą; bada więc ona część świata materyalnego, tego świata, który dotąd zwano duchowym, bo nie podpada pod zmysły, bo jest subjektywny i dla innych prócz nas samych niedostępny; bada ona prawa tych przedmiotów, prawa które nazwano prawami umysłowemi^x).

Praw tych nie znajdujemy, mówiąc po prostu, ani w fizyce, ani w biologii, stanowią one* dla nas poznanie odłączne od poznania świata przyrody. Kojarzenie przez podobieństwo naprzyktad, jest prawem świadomości, prawem psychologicznem nie

*) Jestem zmuszony acz niechętnie, używać w całym tym rozdziale wyrażenia niejasnego, niepewnego, wyrażenia „prawo umysłowe, czyli prawo świadomości czyli prawo psychologiczne¹⁴. Oznaczam tym terminem prawa styczności i podobieństwa; ponieważ wynikają one z własności obrazów, a te ostatnie są natury materyalnej, są to więc prawa fizyczne i materyalne, tak jak prawa przyrody zewnętrznej. Ale jakże nazywać wszystkie te prawa prawami fizyczneini, bez obawy pomieszania jednych z drugiemi.

http://rcin.org.pl