page0199

191

Róg — Rogala

przeznaczonych. W tym celu róg próżny rozcinają w kierunku długości, ogrzewają i ciśnieniem spłaszczają. Massa rogowa wpływem ciepła rozmiękczona, przez pracowanie między płatami, wkłęsłemi wycięciami opatrzonemi, wchodzi w też wycięcia i tym sposobem płata rogowa pokrywa się ozdobami wypukłemi, z czego obszernie korzystają przy wyrobie tabakiereK, rączek do lasek i parasoli i innych przedmiotów. Opiłki rogowe przez mocne ogrzanie przy silnem prasowaniu można połączyć w jędne zbitą massę, której używają na guziki, lecz te nie posiadają giętkości rogom właściwej; odznaczają się przeciwnie pewnym stopniem kruchości. Odpadki z fabryk wyrobów rogowych a także kopyta, dostarczają bardzo skuteczny nawóz, ktorego na 1 mórg pola potrzeba od 8 do 10 centnarów: że zaś 1 centnar takiego materyjału kosztuje około 12 złp., przeto nawiezienie morga ciałami rogowemi pociąga za sobą koszt 96 do 120 złp,

Róg myśliwski, lub trąbka myśliwska, instrument do trąbienia podczas łowów używany, bywa z kruszcu rogu, kości i drzewa. Trąbki myśliwskie są rozmaite i od wielkości i kształtu noszą nazwy: 1) Chrustówka albo charciów-ka. 2) Kniejówka lub borówka. 3) Legawka.

Rogacyjan (święty), kapłan w Kartaginie, wytrzymał prześladowanie cesarza Iłecyjusza w Afryce, przy końcu zimy r. 250. Wraz ze świętym Feli-cyssymem uwięziony; oba mężnie wytrwali w wierze i wyszli ztąd z wy ciężko. Święty Cypryjan mianował ś. Rogacyjana, swoim wikaryjuszem generalnym, na czas swej nieobecności w Kartaginie. Kościół obchodzi pamiątkę tego świętego w dniu 26 Października. Nazywano ś. Rogacyjana i ś. Felicyssyma męczennikami, niektórzy zaś pisarze twierdzą że pomarli w pokoju. — Roga-cyjan (święty) poniósł męczeństwo pospołu ze świętym Donacyjanein, swoim bratem.

Rogacz {Balisteś Cuv.), rodzaj ryb z rzędu ościstych (Teleostei Miii 1.) podrzędu Plectognathi Cuv. Liczne poznane gatunki ryb tego rodzaju po-większej części właściwe są strefie międzyzwrotnikowej, wszystkie są barw najżywszych. Nazwisko Balistes nadane im zostało przez Artedi’ego z przyczyny kolca, którym uzbrojona jest ich płetwa grzbietowa i którego rogacze używają ku obronie od napastujących nieprzyjaciół. W płetwie grzbietowej rogaczy znajduje się prócz tego dwa kolce mniejsze. Ogon jednych gatunków bywa pozbawiony cierni, u innych przeciwnie jest uzbrojony kilkoma rzędami cierni ku przodowi zakrzywionych, których liczba zmienia się od dwóch do piętnastu. Zamiast płetw brzusznych wystaje u nich ostry koniec kości miednicy a za nim kilka kolei w. Z gatunków znajdujących się w morzu śródziemnem, są: rogacz plamisty (//. maculatus) ma ogon bez cierni, jest szarobrunatny z plamami błękitnawemi i B. oonspicillum z cierniami na ogonie. Rogacze w pewnych porach mają być jadowite.

Rogacz lub Rugał, w łowieckim języku, jeleń samiec. Łani, jeleń samica. Ciele, zowie się młody jeleń od urodzenia aż do pierwszej jesieni. Jelonek, od pierwszej jesieni aż do następnej wiosny. Podciołek albo Śpiczak, kiedy pierwszych rogów dostaje. Widełek, kiedy ma przy każdym rogu po dwie gałęzie. Jeleń zaś mający od 6, 8 do 12 i więcej gałęzi przy wieńcu zowie się szóstak, osmak, dziesiątek, dwunastak i t. d. czyli Rogacz stary,

Rogala (herb). Tarcza na dwie równe części podzielona; z prawej strony róg jeleni czerwony w białem polu; z lewej, w polu ezerwonem róg bawoli szary.-