page0222

2U    Rokita — Rokitańsky

Rokita (Jan), rodem Czech z Litomyśla. Zostawszy ministrem Braci czeskich w Polsce, na synodzie poznańskim od r. 1569 sprawował obowiązki duchowne w Gołuchowie i po dwakroć w' Koźminku. Nareszcie został konsenio-rem zborów wielkopolskich i w tej godności umarł 1591 roku. Był to mąź uczony • dla tego używany od swoich przełożonych do spraw najważniejszych. W XVI wieku, w owych zapasach religijnych, kiedy Rzym i ewangelicy usiłowali przeciągnąć na swoję stronę kościół ruski, Possewin i Rokita starali się przeciągnąć na swoje wyznanie Jana Groźnego. Rokita przyłączył się był do poselstwa, które Zygmunt August do Iwana Wasilewicza w r. 1570 wyprawił, ile że między posłami byli Jan Krotowski i Rafał Leszczyński wyznania Braci czeskich, u których on był kaznodzieją nadwornym. Bawiąc w tym celu w Moskwie, rozmowę jaką miał Rokita z carem Iwanem Groźnym, sam spisał w polskim języku, a Jan Łasicki przełożył ją na język łaciński i umieścił w dziele: De Russorum., Moscoeitieorum et Tartarorum rellgione (Spirae 1582 r., 4-to). .    /. M. S.

Rokitańsky (Karol), założyciel szkoły lekarskiej patologiczno-anatomicznej, urodził się 19 Lutego 1804 r. w Koniggratz, w Czechach, gdzie ojciec jego był urzędnikiem okręgowym; uczęszczał do gimnazyjum najprzód w Litomirzy-cach, następnie w mieście rodzinnem; nauk lekarskich słuchał w Pradze i Wiedniu. Otrzymawszy w ostatniem mieście w r. 1828 stopień doktora medycyny, został najprzód drugim a później pierwszym assystentem zakładu patologiczno-anato-micznego (Wiener Leichenhof). Od r. 1832 zastępował zmarłego professora Wagnera, w r. 1834 został nadzwyczajnym a w^r r. 1844 zwyczajnym pro- * fessorem anatomii patologicznej. Od r. 1834 sprawował z professu^pą połączone obowiązki prosektora wielkiego szpitala wiedeńskiego i anatoma sądowego do wszystkich przypadków otwierania ciał zmarłych w Wiedniu, których przyczyna śmierci wydawałaby się wątpliwą. Obfitego materyjału, który mu się tym sposobem nastręczał (oceniają liczbę sekcyj przez niego lub pod jego okiem dokonanych, przeszło na 30,000) dopiero wtedy niepredzej użył, pomijając drobniejsze artykuły w dziennikach, kiedy doszedł do przekonania, że objął całość anatomii patologicznej; wtedy to ogłosił słynne swoje dzieło: Handbuc-h der pathologischen Anatomie (5 tomów, Wiedeń 1842—46 r.), które później kilkakrotnie bez zmiany przedrukowane zostało i przełożone* staraniem towarzystwa Sydenhamskiego na język angielski (3 tomy, Londyn, 1845—50 r.). Dzieło to podobnie jak jego ustne wykłady i kursa praktyczne, odznacza się do-kładnemi spostrzeżeniami, przedstawieniem przedmiotów ścisłem i jasnem przy użyciu terminologii powiększej części przez niego utworzonej, i zawiera w sobie przez nikogo nieprzewyższoną obfitość wypadków, z których zestawienia i porównania dają się najdokładniej i najwidoczniej objaśnić pojedyńcze proces-sa chorobowe w ich przebiegu normalnym. Obok tego Rokitańsky obdarzony jest niezwykłą zdolnością wyrzekania w pytaniach, których rozwiązania lekarz praktyczny najczęściej oczekiwać musi od anatoma patologicznego. Na fundamentach przez niego założonych przyjaciele jego: Skoda, Schuh i inni, tudzież uczniowie Rokitańskiego z tych ostatnich: Engel, Jacksch, Hebra, Oppolzer, Hamernik, Dittrich i inni zbudowali gmach nowoczesnej dyagnostyki, patologii fizyologicznej i terapii i ustalili sławę szkoły wiedeńskiej albo raczej pragsko-wiedeńskiej. W r. 1848 Rokitańsky został doktorem honorowym uniwersytetu pragskiego i członkiem wiedeńskiej akademii nauk, w r. 1949 dziekanem kol-legijum professorów medycyny, a w r. 1850 professorem uniwersytetu wiedeńskiego.