page0227

223

mina, iż niekiedy jest inną. Jest to nieprawdą, bo okresy hi-steryi trwały 3 do 4 miesięcy, a przez ten czas cząstki ciała mogły się dwa do 3 razy odmienić zupełnie; gdyby więc pamięć nie zawierała w sobie innego podmiotu prócz cząstek materyalnych, Felida żadną miarą wiedziećby nie mogła, że czasem bywa inną. Mogło się to stać tylko dlatego, że w pamięci, prócz czynności komórek mózgowych, znajduje się inny jeszcze element, dusza, jako podmiot pamięci, „ja“ działające i pamiętające, które się nie zmienia wraz z cząstkami materyi.

Drugi zarzut Ferriere’a: „Ja pierwsze nie wie nic o czynach i sprawach „ja“ drugiego; „ja" drugie zna przeciwnie wszystko, co zrobiło „ja" pierwsze. Tymczasem nie można powiedzieć, że „ja" pierwsze napisało swe uczynki w komórkach mózgowych, że „ja" drugie, biorąc w posiadanie mieszkanie (logement), przeczytało napisy pozostawione przez swego poprzednika; jeżeli bowiem czyny są zapisane w komórkach szarych, znika potrzeba hypotezy o substaucyi duchowej, jednej i pojedynczej dla wytłómaczenia czynów myślnych, byłoby to odrzuceniem doktryny spirytualistów. Wynika z tego, że świadomość, jaką ma „ja" drugie o aktach „ja" pierwszego, nie da się wytłómaczyć ani pojąć".

Zarzut Herzena: „Felida... ma więc rzeczywiście dwie samowiedze, które się zmieniają według tego, jak wpływy chorobliwe wprowadzają je do jej mózgu: jedna z tych samo-wiedz jest całkowicie obcą drugiej, ponieważ nie wie o jej istnieniu; druga przeciwnie zna pierwszą, lecz na to tylko, by jej przeczyć i odrzucać jako coś chorobliwego".

Odpowiedź. Jak długo materyaliści przyjmować będą dwa podmioty, z których jeden wypycha drugi, tak długo nie są w stanie wytłómaczyć, dlaczego jeden z tych podmiotów wie o aktach drugiego, podczas gdy drugi nie zna wcale spraw pierwszego; przy takiem tłómaczeniu „nie da się wytłómaczyć ani pojąć świadomość, jaką ma „ja^u drugie o aktach „ja" pierwszego". Tem więcej zatem wychodzi na jaw potrzeba przyjmowania jednego tylko „ja" — podmiotu, który

http://rcin.org.pl