page0332

328

czyli źródło wzrostu i odżywiania się jestestwa żyjącego... A16

ecruv    yj 71 ptóx7j stopaxoę cpuscy.ou Suvoć[X£i Zwp e%ovxoę.

TowOto oe, ó 2v f/, ópyavuóv. (Tl£p:    ^ 4, II. 1). Arystoteles

nazywa duszę: 7iptoX7] dvx£Źix^£ia; ^a t° aby zaznaczyć, że dusza jest źródłem życia bezpośredniem i trwałem, a nie aktem jego przemijającym, coby miało miejsce, gdyby dusza wprawiwszy maszyneryę organizmu w ruch, z organizmu zniknęła. Stąd to Arystoteles, wyjaśniając znaczenie wyrażenia: rep. evxea., używa porównania, iż między 7tpwx7j evxeX. — a oeórepa evxeA. taki stosunek zachodzi, jak między smcrrrjprj a &Etoperv; £raoxrjp,r/ bowiem wyraża doskonałość podmiotu trwałą, a O-Ewpćiy jest aktem przemijającym.

Lecz jeżeli dusza ma być czemś, co urzeczywistnia życie, to od niej musi pochodzić i rodzaj tego życia, si5oę, a stąd dusza jest ouaia toę zlooę. jest pierwiastkiem formalnym życia, a nie jest substancyą zupełną, i tylko w ciele zorganizowanem istnieje. Dusza roślinna jest w gruncie rzeczy xó t>p£7cxixóv rośliny (IL 4iuxfję. II. 1) czyli źródłem uzdolnienia rośliny do życia wegeta-cyjnego; dusza zwierzęca, jako wyższa i doskonalsza forma istnienia, zawiera w sobe xo 9-p£7cx:y,óv, a oprócz tego jest ona dla zwierzęcia xó    txóv, xó óp£xxixóv xxc xtvrjxtxiv xaxa xóti;ov;

w końcu u człowieka zjawia się jeszcze vooę, który dostaje się do człowieka z zewnątrz (a nie z organizmu) i jako coś boskiego, jest nieśmiertelny. (II. c{a>X- HI- 8, De gener. et corrup. II. 3). Żyjątka, posiadające stopień najniższy organizacyi, powstają drogą samorodztwa (opovupti)ę); żyjątka o organizacyi wyższej rodzą się z sobie podobnych*) przez połączenie płciowe, przyczem osobnik żeński dostarcza dla przyszłego noworodka tylko materyi, a osobnik męski nasienia, które posiada zdolność rozrodczą, oraz jest źródłem ruchu, wskutek czego po akcie zapłodnienia powstaje każda cząstka organizmu i to jako owładnięta przez duszę (Ip^uyoy).

Tak się przedstawia witalizm lub animizm Arystotelesa; można ten witalizm nazwać umiarkowanym w przeciwstawieniu do witalizmu przesadnego szkoły z Montpellier*).

^J) Metaphys. XII. 8: xb ji£v ouv axśpp,a xotot5xov xal §x^et xfvrjoiv xat dcpxvjv xoiaóx7]v, waxs uauoo[iśvr^ x^ę xiv>jaea); 7Ćvea9m §xaaxov xu>v |j,opia>v xal sjjictu^oy.

²) Por. Dr Friedrich Uberwegs: Grundriss der Geschichte der Phi-losophie. I Teil. Berlin 1903, str. 259 nastp.

http://rcin.org.pl