page0569

561

Skrzydlate — Skrzydło

połączoną z kończynami tylnemu a często i ogon obejmującą. Przyrząd ten czynność skrzydeł wykonywa i wszystkie zwierzęta tu należące tak dobrze jak ptaki latają. Są to zwierzęta nocne, w większej części drobne, owadożerne lub karmiące się owocami, rozmieszczone po całej kuli ziemskiej. Wszystkie posiadają uzębienie złożone z zębów trojakich, podobnie jak u drapieżnych i z tego powodu w niektórych układach do rzędu drapieżnych wcielane. Rzęd ten dzieli się na dwa działy: roślinożernych (Frugivora) i owadożernych (thsecti-vora). Pierwsze mają ksiuk kończyn przednich długi z bardzo silnym pazurem; błonę międzyudową cząstkową; drugi czyli wskazujący palec kończyn przednich z małym pazurem; pysk powiększej części do psiego podobny; uszy bez wstawek i twarz bez wszelkich narośli. W drugim dziale ksiuk kończyn przednich krótki, jednostawowy z pazurem; palec wskazujący bez pazura; błona udowa mniej więcej obszerna i najczęściej ogon obejmująca; uszy opatrzone wstawką lub dodatkowemi klapami, pysk często z różnemi naroślami. Pierwsze rozmieszczone są w gorących krajach, głównie starego lądu; drugie po całej kuli ziemskiej.    Wl. T. -.

Skrzydełka nosowe, są to dolne sprężyste części nosa, mające za podstawę chrząstki skrzydełkowe (cartilagines alares), u koni bardzo rozwinięte, które w skutek działania odpowiednich mięśni, ruch, lubo nieznaczny, odbywają. Ruch ten jednak, w niektórych wypadkach, np. u zwierząt zmęczonych, lub u dotkniętych chorobami, zwłaszcza narzędzi oddechowych, zostaje przyspieszony i widoczniejszy i dla tego też przy ocenieniu stanu zdrowia zwierzęcia np. podczas kupna jego, zwracaną jest zwykle uwaga między innemi i na ruch skrzydełek nosowych.    P. S.

Skrzydło, oznacza u ptaków i u niektórych innych zwierząt unoszących się w powietrzu, narzędzie służące do latania. Skrzydło u ptaków utworzone jest przez pióra mocne, dachówkowato na siebie zachodzące, któremi ptaki uderzają powietrze. Składa się ono z przyrządu stałego kościanego, w którym odróżnić można kości kończyn przednich innych zwierząt, ścięgaczy, mięśni i skóry w której osadzone są pióra. Skrzydło więc jest ramieniem z pewnym rodzajem przedramienia i ręki. Pióra składające skrzydła są rozmaite, stosownie do gatunku ptaków i do miejsca, które w skrzydle zajmują. Lotkami (remiges) nazywają się te pióra, które składają skrzydło właściwe; prócz tego dają się widzieć jeszcze trzy lub pięć piór znacznie mniejszych od tamtych, osadzonych w miejscu odpowiedniem wielkiemu palcowi, które stanowią tak zwane skrzydełko. Pióra miękkie pokrywające tamte zowią się pokryciem. Skrzydła nietoperzy utworzone są przez błony napięte pomiędzy palcami; skrzydła niektórych cwadów przedstawiają siatkę bardzo delikatną i przezroczystą; u owadów tęgopokrywych, w stanie spoczynku, skrzydła są złożone i przykryte pokrywami rogowemi; motyle mają skrzydła błonkowate, pokryte łuszczkami rozmaitej barwy, tak drobnemi, iż wydają się pyłkiem; łuszczki te za dotknięciem palca już od skrzydeł oddzielają się. Rozmaita postać skrzydeł u owadów, posłużyła do podzielenia ich na rzędy. — W Piśmie Świętem mówi się o skrzydłach aniołów i cherubinów. Mitologija pogańska zdobi skrzydłami miłość, sławę, zwycięz-two, czas, pegaza; niekiedy dodają je Merkuremu, tudzież śmierci. Poeci używają wyrażeń: skrzydła wiatru i zefiru. W budownictwie nazywają skrzydłem albo pawilonem tę część budynku, która pod jakimkolwiek kątem schodząc się z częścią środkową, tworzy z nią całość. W języku wojskowym skrzydłami nazywają oba końce kolumny wojska, nie bacząc na jej wielkość. Większe oddziały wojsk dzielą na środek i dwa skrzydła. Fryderyk TI dzielił afmiję swoją

E50YKI.0PEDYJA TOM XXIII.    oe