page0709

701

Rzymska literatura

kiem szlachetnych zasad i filozofii praktycznej syryjskiego niewolnika poety. Cnejus Mattius, poeta mimiczny, przyjaciel Juliusza Cezara, miał hyc mistrzem języka i wiersza; mimy jego zwano Mimijamband. Ceniono oraz jego przekład Iliady. O innych mimikach, poczęści późniejszych, nic prócz nazwisk nie wiemy; dla dokładności przecież wymienić wypada Philistiona, Lentula, Katulla, Mar u¹ la, Luciliusa, Virginiusa Romana, którego to zwłaszcza ostatniego niezmiernie wychwala Pliniusz młodszy. Najcelniejszymi z czasów Augusta kompozytorami pantomim, nakształt naszych baletmistrzów, wspominani są: Bathyllus, Pylades, Hylus i z późniejszej nieco epoki Paris.— Epopeja rzymska, równie jak dramat, wyrosła pierwotnie z dosłow^rnych przekładów poetów helleńskich, mianowicie Iliady i Odyssei, a pracy tej podejmowali się ci sami pisarze, którzy mowie ojczystej przyswajali greckie tragedyje i komeayje. Najpierwszym takim tłómaczem był, o ile nam wiadomo, Livius Andronicus, wnet atoli zaczęto uprawiać jednocześnie przedmioty z dziejów ojczystych: Cnejus Nąevius napisał pierwszą wojnę punicką, Quintus Ennius, twórca poematu narodowego, p. t. Annalss (Roczniki), w epice pierwsze rzucił podstawy dziejopisarstwa. Wprawdzie zbywało Rzymianom na zdolności do prawdziwego stylu i poglądu epinznego, nie posiadali bowiem ani rnytów, ani narodowych cyklów bajecznych, ani też owego ducha, który z lekkich napomknień sam umie tw^rorzyc podania mytyczne; nie znali potęg nadludzkich, które działały w narodow^rej epopei greckiej, a uważali je raczej tylko za sztuczną maszyneryję, której zadaniem jest wprowadzenie w ruch ludzkich postaci, nie pojmowali wreszcie plastyczności w obrazach i opisach, a tern samem ustalonej owej frazeologii, która w Homerze wracając się co chwila, prostym faktem jednostajnych epitetów z figur jego stałe wykuwa typy. To też Ennius, doświadczając sił swoich w wiełkiem tern dziele, obeznał jedynie swój naród z pierwiastkami epiki i z wyższym tonem opowiadania; rad zabawiał się szczegółami, opisami i charakterystyką nieraz więcej, aniżeli to z toku rzeczy wypływało. Język Enniusza obfitował w pojedyncze piękności, ale zaniedbany był pod względem symetryi, poprawności i szyku, najmniej zaś poeta troszczył się

0    dźwięczność wiersza, choć samo już przezeń wprowadzenie hexametru do epiki rzymskiej niezmierną stanowi mu zasługę. Dopóki polityka i interesa praktyczne brały jeszcze górę nad formą poetyczną i uczonemi studyjami, dopóty podobne jedynie do Enniuszowych rocznikarskie opowiadania z pierwotnych dziejów rzymskich przemawiać mogły do usposobienia narodu. Laevius (którego mylnie brano niekiedy za Naeviusa), znany również jako liryk, napisał Cypria łlias. Aulus Furius (około r. 110 przed Chrystusem) rodem z An-tium, przyjaciel i współuczeń Lutacyjusza Katula, był autorem Annałów w 11 księgach, których głównym przedmiotem była wojna z Gallami. Drobne pozostałe z tego poematu fragmenta dowodzą wielkiej jaz wytworności w języku

1    wersyfikacyi. Furius Bibaculus (około r. 100 przed Chrystusem), pisał stylem napuszystym wyśmiane dla tego przez Horacyjusza dwie epopeje: Aethiopis i Ujścia Renu\ ostatni ten poemat opisywał wojnę Cezara w Gallii. Jako satyryk i liryk więcej podobno miał powodzenia. Z postępem ukształcema literackiego poeci coraz bardziej obok ojczystych obrabiać również zaczęli cykle ogólne; sławny liryk Valerius Catullus napisał; Wesele Peleusza i Tetydy, oraz Pukiel Bereniey, dwa poemata w guście epiczno-lirycznym. Jego przyjaciel Helyius Cinna zostawił uczoną, ale zarazem prawie niezrozumiałą epopeję, p. t. Smyrna, w której opiewa kazirodne związki Myrrhy z ojcem jej Ci-nyrasem. Publius Terentius Varro je Ataxu (Atacinas), mąż głębokiej nauki