page0719

711

Rzymska literatura

liczba. Lucilius Junior, przyjaciel filozofa Seneki, napisał hexametrem piękny poemat pod tytułem: Aetna, opisujący z talentem piękności i zgrozę tego wulkanu. Terentianus Maurus, żyjący zapewne pod koniec I wieku, był autorem Metryki w czterech księgach, z których pierwsza tratuje o głoskach, druga o zgłoskach, trzecia o stopach, czwarta o miarach. Quintus Serenius Samonicus, podobno znamienity swego wieku lekarz, stracony z rokazu Kara-kalli, właściciel ogromnej jak na owe czasy biblioteki, obejmującej 62000 książek, zostawił mniej ważny pod względem wartości wewnętrznej poemat: O medycynie, w którym wyliczając rozmaite używane podówczas środki lekarskie, nie zapomina również o lekach zabobonnych, co mu niemałą w Wiekach Średnich zjednywało wziętość. Aurelius Olympius Nemesianus, współczesny Sereniusa, rodem z Kartaginy, wielkiej używał sławy poetycznej; pozostałe po nim fragmenta w rzeczy samej dowodzą, że jeżeli nie był wolnym od naśladownictwa, w każdym razie nie zbywało mu na talencie i smaku. Poemata jego: 0 rybołówstwie, 0 ptasznictwie, O żegludze, zaginęły; pozostał tylko urywek z większego dzieła: 0 myśliwstwie traktujący o przygotowaniach do łowów. Dionysius, o którym nic z resztą nie wiemy, tylko że nie był chrześcijaninem, zostawił w dystychach cztery księgi, pod tytułem: Kato czyli nauka moralności, poemat napisany dla użytku syna. Panująca w nim czystość języka, a bardziej jeszcze myśli i uczuć sprawiła, że przez czas bardzo długi, bo przez całe Wieki Średnie, używano go w szkołach publicznych. Do dydaktyków w każdym razie należą bajkopisarze. Do godności oddzielnego rodzaju poetycznego wzniosła się bajka dopiero po Auguście, a najsławniejszym bajkopisarzem łacińskim był Phaedrus, rodem Macedończyk, który wystąpił za panowania Tyberyjusza z poetycznem opracowaniem Bajek Ezopa; tych ogółem w pięciu księgach posiadamy 90. Nieszczęściem Fedra było to, że władzcy ówcześni dopatrywali się w jego bajkach alluzyj; słuszność tego zarzutu sam zresztą przyznaje w prologu do księgi trzeciej, gdy mówi, że jako niewolnik nieśmiał wypowiedzieć tego co miał na myśli i że dla tego zmyślo-nemi żartami starał się unikać potwarzy. Pomysł tych bajek w małej tylko części sobie przypisuje, są one bowiem przerobione z Ezopowych, chociaż niektóre, jak twierdzi, jego są wynalazku. Wartość ich różnemi czasy różnie oceniano; w każdym razie dowodzą wielkiej zacności moralnej i zdrowych pojęć o życiu praktycznem. Język czysty i poprawny, sposób opowiadania gładki, ale martwy i niemal oschle prozaiczny, ozem zatarł w głównych zaletach cały charakter utworów Fryg jeżyka. Inny w IV wieku naszej ery bajkop-sarz Avianus, obrobił miarę elegiczną 42 bajek, a sama już niewłaściwość tej miary dowodzi małego smaku autora; są to bowiem raczej wierszowane anegdotki. Posiadamy również 80 bajek prozą, przerobionych po największej części z Fedrowskich, a przypisywanych niejakiemu Romulusowi. Po wyparciu rzymskiej poezyi ludowej przez naśladownictwo Greków', liryka w^r ściślejszeitn znaczeniu tego Wyrazu, to jest liryka pieśni, zamilkła na długie wieki i wtenczas sie znów dopiero ozw^rała, gdy cała literatura poetyczna z treści i z formy przybrała już była charakter przeważnie helleński. Jeden tylko Catullus stał jeszcze na samej granicy epoki, w której genijusz rzymski starał się przynajmniej objawiać starożytną samoistność i siłę. Cajus Valerius Catullus urodził się w okolicach Werony, na półwyspie Sirmio (Lago di Garda), r. 87 przed narodzeniem J Ch. Zostawił mnóstwo poezyj większych i mniejszych, urozmaiconych zarów^rno treścią, jak formą; wiele z nich przecież zaginęło, inne już w starożytności licznym uległy nadwereżeniom, a przez eały ciąg Wieków