page0712

704

Rzymska literatura

niecznie szczęśliwa, forma zas, pomimo zewnętrznego blasku, słaba i bezbarwna, więc też czytelnika rozgrzać i serdecznie wzruszyć niezdolna. Jedynem głębszem uczuciem, jakie wzbudzają w nas ehlogi Wirgilego, jest litość nad cierpieniami bojaźliwego umysłu poety, wielbiciela świętej spokojności w obec gwałtownych owoczesnych zawikłań politycznych. Eklogi te powstały wtenczas, kiedy proskrypcyje i mordy rozhukanego żołnierstwa trapiły całe Włu-cny; sam Wirgiliusz nawet srodze był niemi dotknięty; jak to opisuje w sielance 1, gdzie siebie przedstawiając pod postacią Tytyrusa, głosi swą wdzięczność za odzyskaną przy pomocy Oktawiana wioskę ojczystą. Wprawdzie pewnem obrzydzeniem przejmują nas brudne pochlebstwa dla władzców, o których jakby nie wiedział, że są złemi duchami epoki, dla samego Augusta, mordercy wolności republikanckiej, ale słaby , lękliwy charakter poety zbyt łatwo ulegał wrażeniu chwili, iżbyśmy dla takiej jedynie niemęzkości ,aź go potępiać mieli prawo. Między pomniejszemi natomiast poezyjami Wirgilego, acz pochodzenie ich niezupełnie jest autentyczne, znajdują się niektóre więcej nawet idylliczne i wielkiego wdzięku; do takich należy n. p. Koirtar (Culex), rodzaj komicznej powiastki, w której pogrążony we śnie nad brzegiem strumyka pasterz zagrożony jest przez jadowitego węża, a komar chcąc go ocalić, budzi ukąszeniem w powiekę. Zbudzony pociera sobie oko i zabija komara, lecz sposirzegłszy niebezpieczeństwo, wnet i węża. W nocy ukazuje się śpiącemu duch niewinnie zgładzonego owadu, który wyrzucając mu czarną niewdzięczność, domaga się uczczenia pogrzebem; jakoż pasterz nazajutz wznosi mu mogiłkę, którą zdobi kwiatami. Najpiękniejszym z tych drobnych poematów jest Siekanka (Moretum), w którym poeta z prostotą prawdziwie idylliczną opisuje wieczorne zajęcie wieśniaka, szykującego sobie na dzień następny potrawę z utłuczonego w moździerzu zboża, sol , sera i czosnku. Nader powabnym jest także poemacik p. t. Oberiystha (Copa). Drugie pomiędzy epikami miejsce po Wirgilim naznaczają zwykle Publiuszowi Owidyuszowi Nazonowi, jako autorowi Przemian (Metamorphoseon, ksiąg 15); nie jest to aroli prawdziwa epopeja, a że obok tego główny talent tego poety był natury elegiczno-dydaktycznej, przeto obszerniej o.nim dopiero przy dydaktykach pomówimy. Przechodzimy natomiast do epików czasu późniejszego, po większej części naśladowców Wirgiliusza. Najcelniejszy z nich: Marcus Annaeus Lueanus, urodził się roku 38 po narodzeniu Jezusa Chrystusa w mieście Kordubie w^r Hiszpanii. Zostawił epopeję w 10 pieśniach, pod tytułem: Pharsalia, której przedmiotem jest wojna domowa pomiędzy Pompejuszem a Cezarem, zakończona bitwą pod Pharsalus w Epirze (48 r. przed narodzeniem Jezusa Ch.). Niektóre ustępy, między iunemi znaczna część ostatniej pieśni, zaginęły. Poemat rozpoczyna się od przyczyn, które wywołały tę wojnę; Cezar przechodzi przez Rubikon, w Rzymie znaki cudowne wróżą straszne wypadki, a PompejusZ wraz .z senatem ucieka z miasta. Tymczasem Kato łączy się znowu z Marcyją swoją małżonką; Pompejusz w nocy uchodzi na okręcie z Brunduzyum i płynie do Epiru, gdzie znaczne zbiera siły, ale Cezar wtargnąwszy do Rzymu, z porwanym skarbem publicznym udaje się do Hiszpanii. Tu po wielu przygodach poddaje się jemu armija Pompejusza, który z senatem radzi w Epirze, gdy Cezar w Rzymie mianowany jest dyktatorem. Nareszcie oba wojska stają naprzeciw siebie na połach Farsalskich: zwycięztwo Cezara zupełne. Pompejusz uchodzi do Lesbos i ztąd do Egiptu, leez tu wysiadając na ląd, zamordowanym zostaje przez żołnierzy króla Ptolemeusza. Z niedobitkami jego armii, oraz z wdową i synem zamordowanego, Sextusem, Katon udaje się do Afryki, dla połączenia