page0703

695

Rzymska literatura

o istotnem obu tych rodzajów znaczeniu. Najpierwszym, który odważył się na przeszczepienie poezyi greckiej w grunt łaciński, był Livius Andronicus, rodem z Tarentu, z dzieł którego żadne w całości nie doszło naszych czasów; sądząc atoli z tytułu wnosimy, że były to po większej części tragedye, jak np.: Achilles, Andromeda, łno, Hermiona, Centaury, Egist (podobno ze wszystkich najlepsza), w. mniejszej części także komedye, oraz jedna kantata liryczna (pieśń na uroczystość). Współczesny Cnej lis Naevius, Grek rodem z Kampanii, uczestnik w kilku bitwach podczas drugiej wojny punickiej, czynnie uprawiał rozmaite formy dramatu; wszakże i on przeważnie naśladował Greków. Największą sławę zjednały mu komedye, tragedyami jednak niemniej zasłynął, a epoepeja w siedmiu księgach, p. t: Wojna punicka, o poczuciu wewnętrznej siły poetycznej. Doszły nas tylko tytuły kilku jego utworów, zapewne najwięcej komedyj, jako to: Rolnik, Dziesięcina, Węglarz. Bogata, narzeczona, Bliźnięta, oraz kilka tragedyj, jak np. Alce sta, Ifigenia, Hektor t. d. Zdaje się ze w komedyi, obok pewnej oryginalności, naśladował głównie dawną attycką, która najbardziej zwykła brać na cel charaktery publiczne; jakoż obraziwszy ród potężnych Metellów, wtrąconym został do więzienia, z którego uwolniony, umarł na wygnaniu w Afryce r. 204 przed Chr. Najznakomitszym poetą dawnieiszei literatury republikańskiej był Quintus En-nius, pochodzenia patrycyuszowego, ur. 230 r. w mieście Rudiae, \\^r Kalabryi. Cenione go też do upadku państwa rzymskiego, poezya bowiem jego uświetniła i ustaliła poniekąd największe wspomnienia dziejowe, a epopeje: Homer rzymski, Roczniki, zawierające w ośmnastu księgach historyę Rzymu od założenia miasta, Scypion, gdzie opiewał czyny Scypiona starszego, po raz pierwszy łączyły podania minionych wieków z bohaterskiemi czynami obecnej chwili. Ogromna przytem należy mu się zasługa, że przejąwszy się zarówno duchem trzech języków: oskiego, greckiego i łacińskiego, wyparł z utworów swoich używany jeszcze przez dwóch poprzednich poetów wiersz sarurniński a zastąpił go pełuemi życia i gracyi miarami greckiemi, zwłaszcza hexainet,rem. O jego komedyach, satyrach, poematach dydaktycznych (jak np: Epicharmus, Braecepla) niewiele nam wiadomo; najwięcej jeszcze zachowanych jest ustępów z jego tragedyi, jako to: z Hekuby, Eumenid; Ajaxa\ Ifigenii; Andromedy; Alcesty i t. d. Marcus Pacuvius, rodem z Brunduzyum (około r. 218 przed J. C.), synowiec Enniusza, zarazem malarz i poeta, umarł w dziewięćdziesiątym roku życia, a do późnej starości pisywał tragedye. Zasługa jego, w^r ocenianiu której sam bardzo był skromnym, opierała się głównie na dwunastu takich utworach dramatycznych, naśladowanych z tragedyj greckich po części zupełnie nam nieznanych, oraz na jednej tragoedia praetcocta p. t.: Pav,lus\ z tamtych najsławniejszemi były: Antyopa i Didorestes. Przypisywano również Pakuwiuszowi autorstwo jednej komedyi p. t.: Mercalor, oraz Satury, nakształt sycylijskich hilarotragedyj. Lucius Attius, urodzony r. 170 przed J. Chr., młodszy poprzedzającego współzawodnik, podzielał z nim sławę wyprowadzenia dawniejszej tragedyi rzymskiej na szczyt jej świetności Umarł w podeszłym wieku. Tragedye jego najdłużej utrzymały się na scenie, a zeszły z niej dopiero, gdy wielka massa ludu straciła spodobanie w poważnym dramacie, wykształceńsi zaś woleli tragików greckich czytywać w oryginale. Niemal bowiem wszystkie sztuki Attyusza były naśladowniami greckich poetów, chociaż przedstawiał w swoich tragedyach także przedmioty narodow^re, jak np. Brutusa, Decyusza, Marcellów. Attyusz teoretycznie także studyował ten rodzaj poetyczny, któremu się z takiem zamiłowaniem poświęcał; dowodem tego