page0875

867

Sałata — Sałtykow

wewnętrznie i zewnętrznie. Dawniej zaś wprost zielem (odwarem tego ziela) leczono zastoiny brzuszne, puchliny, żółtaczkę, kurcze piersiowe i wiele innych chorób. Jest jeszcze kilka innych roślin, de różnych rodzin należących (sałata Lactuca, należy, do rodziny złożonych, Composifae), których liście także jako sałata czyli raczej sałatka jadane bywają, jak np. roszpunka (ob.) rzeżucha (ob.), cykoryja (ob.), endywija i niektóre gatunki kapusty; korzenie zaś kilku roślin warzywnych pokrajane w talarki i octem z oliwą zaprawne uchodzą również na naszych stołach pod nazwą sałaty.    F. Be...

Sałatka, Ob. Roszpunka i Rzeżucha.

Sałaty, miasteczko na Litwie na granicy Kurlandzkiej, nad rzeką Mussą,

0    5 mil od Birź odległe, Karaitami osiadłe, pamiętne utarczką d. 29 Lipca roku 1794.

SałtykOW, dom książęcy w Rossyi. Przodek jego Michał Pruszanin, w połowie XIII wieku przybył z licznym orszakiem do Nowogrodu wielkiego, ofiarując swe usługi przeciw Szwedom i Inflantom. Pochodził on od starożytnych władzców Pruss, Słowiańskiego plemienia, którzy uciskani przez Krzyżaków

1    Niemców, szukali schronienia na północy. O pochodzeniu tem świadczy herb spoiny wielu rodom, wiodącym początek od tego domu, jakoto: Szejnów, Mo-rozowych, Rusałkinów i innych. Herb ten znajdował się jeszcze r. 1816 na ratuszu miasta Torunia; jestto dzisiejszy pruski, z koroną książęcą i płaszczem. Przedniejsi z domu Sałtykowych byli Michał Sałtykow wojewoda, Jan i Mikołaj Sałtykowie, feldmarszałkowie: ostatni wyniesiony w r. 1814 na godność księcia rossyjskiego.

Sałtykow (Michał), syn Hleba, bojarzyn i wojewoda. W r. 1580 miał udzńił w żwycięztwie odniesionem nad Filonem Kmitą, który z dziewięcią tysiącami jazdy zbliżał się pod Smoleńsk; w r. 1582 należał do wyprawy na Fin-landyję; roku 1590 został okolniczym; r. 1591 car Teodor Iwanowicz posyłał go z Tatyszczewem, dla odebrania przysięgi od króla Zygmunta, na zachowanie zawartego w Warszawie na lat dwanaście rozejmu. W r. 1601 Sałtykow jeździł do Wilna, od cara Borysa, dla stwierdzenia z Zygmuntem III, zawieszenia broni, zawartego z Litwą na lat dwadzieścia. W dzień swego ztąd odjazdu, posłowie rossyjscy oglądali siedmioletniego Władysława, synaczka Zyg-muntowego, który ich ujął swoim dowcipem i grzecznością. Za ukazaniem się Dymitra Samozwańca, Sałtykow zachowując wierność Borysowi, był wysyłany z księciem Dymitrem Szujskim do Brańska, dla zebrania tam licznego wojska. Po śmierci Borysa przeszedł na stronę Samozwańca i liczył się do najbliżej go otaczających; ale w czasie powstania, on jeden z pierwszych wystąpił przeciw niemu. Wasil Iwanowicz Szujski, wstąpiwszy na tron, usunął Sałtykowa ze dworu, ale dał mu dowództwo w Orzeszku; tutaj on mniemając że Samozwaniec zwyciężył, nazywał siebie jego namiestnikiem. Skopin ztąd go wypędził, a Sałtykow przyłączył się do stronnictwa tuszyńskiego. W wyprawioiem od niego poselstwie do Zygmunta, r. 1610, znajdował się w liczbie 42 Sałtykow z synem; ofiarowali oni koronę Rossyi królewiczowi Władysławowi. Do wojewodów pobliźszych miast rozesłano kurendę z wezwaniem do przysięgi królewiczowi i łączenia się z Lachami. Zygmunt atoli życząc sam zostać carem, odwlekał pod różnemi pozorami przysłanie Władysława. Miasta, zachęcone przez patryjarchę Hermogenesa i Lapunowa, uzbrajać się zaczęły i liczne gromady ludu ściągały się pod Moskwę. Podczas starcia się z Polakami w Moskwie r. 1611, Sałtykow podpalił sam własny dom w stolicy. — Sałtykow (Jan), syn poprzedzającego, należał wraz z ojcem do posłów tuszyńskich,

55*fr