page0900

892

Spirytyzm — Spłthead

osobami, nakoniec pisały przymocowanym do nogi ołówkiem. Wszystko to się robiło z pomocą ludzi w szczególny sposób uposażonych przywilejem obcowania z duchami, a nazwanych pośrednikami duchowymi (mediums). Sto sunek taki był oczywiście nader niedogodnym, bo wymagał od pośrednika niemałej wprawy mechanicznej do kierowania wedle swej woli stolikiem. Powiedziano tedy, że duch, który panować umie nad nogą stolika, tern snadniej kierować może ręką człowieka, i w skutek takiego wykładu zjawili się pośrednicy duchowi piszący, których ręka ma się poruszać niezależnie od ich woli. Postępując na tej drodze doskonalenia sposobów obcowania, przyszło nareszcie do znalezienia pośredników, co widzą i słyszą duchów, i mogą z niemi porozumiewać sie ustnie. - Dalej najśmielsze natrząsanie się z łatwowierności ludzkiej zajść już nie mogło. Celem tej nauki, która jak widzimy, posiada nawet swoje kapłaństwo i otrzymuje namaszczenie z góry, ma być niby kształcenie religijne i moralne ludzkości; duchy zjawiają się pośrednikom dla tego, aby im głosić środki odrodzenia człowieka. Duchownictwo, wedle Kardec’a, nie zostaje w bezpośrednim związku z żadną znaną religiją, ale .„pod względem zasad swoich jest głównie chrzcścijańskiein, albowiem nauka moralna, jaką podaje, nic jest czem innem, jak tylko rozwinięciem i zastosowaniem nauki Chrystusowej.” Istotnie jednak cała ta w'yśpiew'ana przez duchów nauka, jest po prostu łataniną oklepanych zdań moralnych, pochwytanych z różnych ksiąg religijnych i filozoficznych całego świata, przyczem, rozumie się, obejść się nie mogło bez najzabawniejszych sprzeczności. Prawdziwym i jedynym celem głoszących po dziś dzień zasady spirytyzmu jest wyzyskiwanie łatwowierności ludzkiej, jak to najlepiej się wykazało w wystąpieniu w r. 1865 niejakich D^Y^nportów w Paryżu l w procesie dr. Horsta w Pradze czeskiej, opisanym w broszurze: Duchownicą i tajemnice ich nauki (Warszawa, 1866). lC K> Spirytus, Ob. Alkohol.

Spisa, rodzaj dzidy, lancy, t.j. dłuższego drzew ca, na końcu mającego ostro okucie. Spis, używają dotąd Kozacy. Ztąd w dawnej polszczyznie żołnierza uzbrojonego spisą, nazywano spisnik. Spisa, mająca chorągiewkę pod okuciem, czyli proporzec, ma nazwę lancy, i w tę są uzbrojone pułki hułanów.

Spisek. Wyraz podwójne mający znaczenie: 1) Spisanie przedmiotów, rzeczy lub żołnierzy obecnych do appelu. 2) Sprzysiężenie tajne przeciw władzy lub osobie pojedynczej. W tern znaczeniu, nie używano go w dawnej Polsce, dopiero w późniejszych czasach.    K. W/ W.

Spiska ziemia, ob. Spiż.

Spisne, w dawnej Polsce, opłata od pisania, a właściwie od wydawania kwitów z opłaty podatków lub poboru. Dla tego czytamy w Statucie Her-burta: „Poborca spisnego od kwitów niech n‘c tue bierze.” Tarnowski w Ustawie pisze: „Starostowie, burgrabiowie, poborcy, nie mają brać spisnego.” Król Zygmunt I zniósł tę opłatę do jego czasów pobieraną przez wytykacza dziesięciny. Volumina Legum (t. I: str. 377). Opłatę tę zwano także Wpisne, na pisnę, zapisne, stosownie do iodzaju opłaty    K. H7. W

Spisne, w języku leśnym, potrącenie zapłaty za wywóz jednej sztuki. Podług dawnego zwyczaju, gdy woźnica wywiózł na bindugę 30 lub 60 sztuk, płacono mu tylko w pierwszym razie za 29, a w drugim za 59 sztuk: jednę zaś sztukę wywoził bezpłatnie, od której należność zatrzymaną bywała tytułem-spisnego dla pisarza,    R. H7, Ił⁷.

Spithead. Ob. Portsmouth.