page0905

897

Splot - Spobr

czynią. Od czynności zwojów zdają się zależeć, ruch) mimowolne, jako picie serca, kurczenie się źrenicy, ruch trzewiów, jako też odżywianie i wydzielanie.    Dr. J. W.

Splfigeo, góra w łańcuchu Lepontyuskich Alp w szwajcarskim kantonie Graubiindten, przez której szczyt Tombenhorn zwany, na 9600 stóp wzniesiony, prowadzi do Włoch droga, po części w skale kuta, zwana Viamala. W północnej stronie u stóp tej góry i gość n a leży miasteczko Splilgen, liczące mieszkańców 500; skład towarów kupieckich. W r. 1800 pomiędzy d. 27 Listopada a 1 Grudnia, marszałek Macdonald przebywał tę górę z odwodową ar-miją i wtedy od spadających lawin, w ludziach i koniach znaczne straty poniósł.

Spłaszczenie. Ziemia niejest dokładną kulą, a mianowicie jest ona spłaszczona pod biegunami; spłaszczeniem nazywamy stosunek różnicy pomiędzy promieniem pod równikiem a promieniem pod biegunem do promienia pod równikiem; spłaszczenie ziemi wynosi y₂₉₉.

Spław, właściwie spadek rzeki, zlewek. Haur ekonomista pisze: „Staw na spławiu, t. j. pierwszy od rzeki zaczynającej się, zwykł się prędko zamulać.’⁷ W ogóle oznacza spuszczanie statków i tratew z drzewem, zbożem i produktami rolniczemi, na rzeki, ażeby je przewieść do miejsc handlowych dla spieniężenia. Ztąd rzeki ułatwiające tę drogę, są spławnemi: a w dawnych ustawach opłaty dla skarbu Rzeczypospolitej, mają tytuł: Spław wodny- K. Jfl. W.

Spoczynek, w życiu potocznem spoczynkiem nazywa się stan, w którym człowiek te mianowicie części ciała, które skutkiem pracy doznały utrudzenia, uwalnia od zajęć im właściwych; w mechanice i fizyce spoczynkiem nazywa się stan ciała, w którym ono zostaje pod wpływem sił zostających z so.tą w równowadze, a tem samem nie wywołujących ruchu w massie ani w większej lub mniejszej liczbie cząstek jego.

Spodek, nazywa się punkt przecięcia się linii prostej z inną linijd prostą albo płaszczyzną.

Spohr (Ludwik), znakomity wirtuoz i kompozytor, ur. r. 1784 wrirunświku był synem lekarza, uczył się gry na skrzypcach od Maucourfa i wcześnie oddał się poznaniu teoryi i kompozycyi. Wszedł do służby księcia Brunświckie-go jako kamermuzyk i towarzyszył drugiemu swemu“nauczycielowi, skrzypkowi Eck, w podróży do Rossyi, obdarzony przez księcia zasiłkiem na ten cel. Od r. 1804 odbywał podróże artystyczne po Niemczech, Francyi, Włoszech i wówczas obok Rode’go za największego wirtuoza skrzypcowego był uważany, a koncerta (kompozycyje) jego skrzypcowe uznane za arcydzieła. W końcu r. 1805 został koncertmistrzem księcia saskiego w Gota i napisał tam wielką ilość kwartetów, kwintetów, duetów na skrzypce i klarnet, sonat i potpourri na skrzypce i harfę (żona jego znakomitą była harfistką) uwertur, kilka zeszytów nader pięknych pieśni, oratorium Das JiingsteGericht, operę Alruna i drugą: Der Zweiltampf der Geliebten. W r. 1813 powołany na kapelmistrza do Wiednia, wielkie położył zasługi w urządzeniu orkiestry a imię jego głośnem się stało podczas kongresu z utworu wybornej opery Faust (r. 1814), kantaty Das befreite Deutschland, słynnego oktetu i nonettu i z wielu najlepszych jego kwartetów. Poczem w r. 1817 objął posadę dyrektora muzyki przy teatrze w Frankfurcie nad Menem, gdzie między innemi napisał ulubioną operę Zemi-re und Azor (r. 1818), pełną miejsc czułych i wyrazistych. W r. 1819 udał się do Londynu, powołany przez tameczne towarzystwo filharmoniczne, dla którego napisał drugą swą wielką symfoniję, ulubioną odtąd publiczności londyń-

ENCYKLOPEDYJA TOM mil.    *7