470
wstydu, które tłumiąc żądze, bardziej je jeszcze roznieca; zmienniejsza niż u mężczyzn wyobraźnia, czulsze serce, delikatniejsze a przeto drażliwsze zmysły; wszystko to przyczynia się do wzbudzenia w kobiecie uniesień, którym ona oprzeć się nie może. Dla tego to więcej bywa kobiet aniżeli mężczyzn obłąkanych ż przyczyny miłości. U mężczyzn raczej sprowadza maniją zawiedziona żądza władzy, znaczenia, omy-lone nadzieje majątku, utrata bogactw; zazdrość zaś i miłość najczęściej mięszają rozum kobiecy. Jeżeli widzimy częstokroć jak sympto-mata hysteryi nadwerężają tylu kobiet zdrowie, ileż to umysłowych hy-steryj tajemnych, nieznanych fermentuje w ich tkliwej duszy, roznieca owe gwałtowne przywidzenia, chwilowe upodobania, przemijające uniesienia, które się raz wraz z dziwną prędkością zmieniają!
Kiedy młody bohatyr w kwiecie wieku i siły, połączy się z czystą pełną świeżości i zdrowia pięknością, azali nie można wtedy pewno spodziewać się zdrowszego na ciele i duszy silniejszego, dzielniejszege potomstwa, niż po owych chyrlających starcach lub wyniszczonych rozpustą osobach? Rzecz pewna że dzieci spłodzone z rodziców zbyt młodych, lub zbyt podeszłych, albo poczęte w stanie chorowitym, bądź na ciele, bądź na umyśle, lub w czasie opilstwa i wreszcie będące owocem ostygłej namiętności, takie, mówię dzieci nie będą nigdy miały owej siły żywotnej, owej pożądanej organizacyi, którą widzimy w dzieciach zrodzonych wpośród przyjaźniejszych okoliczności. Nie ma wątpliwości, że nadzwyczajną dzielność tak co do ciała, jako i co do duszy, winni byli Spartańczykowie szczególniej takim małżeństwom, jakie przepisał Lykurg dla Lacedemończyków. I tak, prócz ćwiczeń, zaprowadzonych dla pokrzepienia ciała kobiet i mężczyzn, prawodawca ten zabronił zbliżenia się płci przed należycie dojrzałym wiekiem, a co tyle podniecało płciową namiętność, iż dziewice stawały się prawie podobne mężczyznom, lub jak mówi Plutarch, przepadały za nimi; a nadto małżonkowie tyle do obcowania mając przsezkód, czuli zawsze mocny, wzajemny ku sobie pochop, albowiem ukradkowo tylko zbliżać się do siebie mogli. Takiegoż jak się zdaje, użyła natura sposobu dla zachowania pięknych i szlachetnych ras zwierząt; samice ich przekładają zawsze najdzielniejszych samców, które dosyć mają siły do oddalenia słabszych, nieudolnych. Wszędzie, gdzie czyste są obyczaje, wzajemny zapał płci czyni roskosze tym przyjemniejszemi, im bardziej te bywają oszczędzane; stąd rodzi się silne na ciele i duszy potomstwo; stąd także pochodzi. że wychowanki miłości (nie owe mięszane pomioty dzieci haniebnej Wenery vulgivoga, jak ją nazywa Lukrecyusz, czyli płód nierządu, ale owe istoty gwałtownej namiętności, zrodzonej z obrazą praw honoru, z najczystszych osób), takie mówię dzieci okazują niemal wszystkie, wyższe nad inne umysłowe zdolności i wznioślejsze dusze. Prawa nadane w wielu krajach, dzieciom pierworodnym, zdają się być udzielane po części najrozumniejszym pierwszym dzieciom, bo te zwykle bywają owocem najpierwszej, najgorętszej miłości małżonków.
W rzeczy samej, gdy zważymy urodzenie prawie wszystkich ludzi z genijuszem, zobaczymy, że albo to byli pierworodni synowie, gdyż