048

Pr. jbiur (><1 rrd. pnż.dr.hib.J. K. Pkiin>wikir>i.ii *IY<taavy    Vimm iiKtt. ISKN 83-204. M 22-0Cby TCf

anatomopatologiczne i histopatologiczne tkanek i narządów przeprowadzone po 24 miesiącach Badania działania rakotwórczego można wykonywać w połączeniu z badaniami toksyczności przewlekłej, co wymaga dobrej synchronizacji zakresu obu eksperymentów.

2.6.4. Ocena działania teratogennego

Działanie gcnotoksycznc związku na komórki somatyczne embrionu i płodu może prowadzić do zaburzeń w rozwoju różnych narządów. Jeżeli zmiany tc mają charakter deformacji mak i o-anatom icznych, określa się je terminem ..działanie teratogenne". Działanie teratogenne obejmuje zatem tylko część defektów i zmian i wrodzonych, a więc powstałych w płodowym okresie życia Zmiany manifestujące się w sferze psychicznej (upośledzenie umysłowe) nic są zaliczane do efektów teratogennych, jeżeli nic towarzyszą im zniekształcenia anatomiczne. Termin ,.działanie teratogenne” należy odróżnić od terminu ..działanie embriotoksyczne". który obejmuje wszelkie niekorzystne zmiany, jakie związek chemiczny może wywołać u embriona lub płodu Precyzyjne odróżnienie tych zmian mc zawsze jest łatwe. Należy wtedy skorzystać ze wskazówki, ze za zmiany teratogenne uważa się zniekształcenia anatomiczne płodu przy takich dawkach substancji, które mc wywołują jeszcze wyraźnych efektów toksycznych u matki

Do badań oceniających działanie teratogenne wykorzystuje się szczury, myszy, chomiki lub króliki (najczęściej szczury i króliki), ponieważ mały odsetek z nich wykazuje swoiste zaburzenia rozwojowe. Dobiera się samice młode, ale dojrzale płciowo Zazwyczaj aplikuje się 3 poziomy dawek o dużej rozpiętości, np.. 1/250, 1/50 i 1/5 LD<„. Związek podaje się zwykle z karmą, wodą pitną lub za pomocą sondy do żołądka w okresie organogcnczy (u myszy i szczurów między 6. a 15 dniem ciąży, u chomika między 6 a 14 dniem, u królika zaś między 6. a 18. dniem). W okresie podawania związku obserwuje się zwierzęta, jak w badaniu ostrym 128-dniowym W ostatnim dniu przed porodem płody wyjmuje się przez cesarskie cięcie i ocenia: liczbę płodów, ich płeć. masę ciała, masę płodu z łożyskiem, długość ciemicniowo-•Siedzeniowąciała, długość ogona, zaburzenia rozwojowe idcfoimacjc makroskopowe i deformacje szkieletu). U części samic mc wykonuje się cesarskiego cięcia w celu obserwowania żywotności płodów normalnie urodzonych (możliwość ujawnienia zmian uwidaczniających się w okresie rozwoju). Obserwacje prowadzi się przez 3 miesiące.

Efekty teratogenne są w większym stopniu niż inne efekty toksyczne zależne od gatunku Może to wynikać z faktu, że aktywnym teratogenem jest określony metabolit, którego wydajność jest uwarunkowana genetycznie (gatunkowo). A zatem ekstrapolacja wyników badań na człowieka jest tu wyjątkowo trudna Dobrym przykładem jest działanie metylortęci, która jest silnym teratogenem dla gryzoni, powodując u nich rozszczepienie podniebienia. U ludzi, mimo wielu doświadczeń w zakiesie emhriotoksyczności

48

2. TOKSYKOMC1RIA