2009 01 01 1824

O W t-jdoui S. J. Ouffy. rArmw.OwArtuU leniu 21UT ISBN »?H< >-#1-15)24-). O by    PWN 20)i>

63

3.4. Chlorofluorowęglowodory (CFC)

| DO ZAPAMIĘTANIA

W uzupełnieniu do chemii „samego tlenu" zaprezentowanej przez Chapmana należy wspomnieć, że w niszczeniu ozonu biorą udział również i inne układy rodnikowe. Obecność w atmosferze dwóch spośród nich — wolnych atomów chloru oraz tlenku azotu(II) — w dużym stopniu jest związana z działalnością człowieka, a ich podwyższony poziom w stratosferze spowodował globalne zmniejszenie stężenia ozonu, szacowane na ok. 5 7%. Jeszcze większe zmniejszenie stężenia tego gazu zaobserwowano na północnych środkowych szerokościach geograficznych, nad gęsto zaludnionymi obszarami Azji, Europy i Ameryki Północnej.

3.4. Chlorofluorowęglowodory (CFC)

Właściwości połączeń chlorofluorowęglowych

Połączenia chlorofluorowęglowc (CFC) stanowią klasę związków chemicznych, które pierwotnie zostały odkryte na początku lat 1930. Wykazują one szereg właściwości, które sprawiły, że znalazły liczne zastosowania praktyczne. Pożądane właściwości to: mała lepkość, małe napięcie powierzchniowe, niska temperatura wrzenia oraz bierność chemiczna i biologiczna, która powoduje, że są nietoksyczne i niepalne. W wyniku ich sprężania w temperaturze pokojowej gazy stają się cieczami, natomiast gdy ciśnienie przestaje działać, przechodzą z powrotem w postać gazową, pobierając w trakcie tego procesu znaczne ilości ciepła. Wymienione właściwości sprawiły, że substancje znalazły zastosowanie jako czynniki chłodzące, środki porolwórc/e w polimerach piankowych oraz jako rozpuszczalniki do oczyszczania urządzeń elektronicznych i innych wyrobów.

W celu zrozumienia znaczenia tej klasy połączeń dla środowiska rozpoczniemy od przyjrzenia się ich nazwom. Nazwy CFC odczytuje się w następujący sposób:

^-liczba atomów C minus I (pomijamy, gdy x = 0)

CFC-.tyz *- liczba atomów fluoru

^    liczba atomów II plus I

Bilans atomów potrzebnych do wysycenia atomu węgla uzupełnia się atomami chloru w cząsteczce danego CFC.

Prostym sposobem określenia wzoru chemicznego na podstawie liczbowego kodu danego CFC jest dodanie do wartości kodu liczby 90. Zmodyfikowana trzycyfrowa liczba wskazuje kolejno na liczbę atomów węgla, wodoru i fluoru.

Występujące za oznaczeniem kodowym małe litery alfabetu wskazują na różnice strukturalne izomerów; CFC-114a to CFCljCFj, który różni się od CF2CICF2CI. oznaczonego kodem CFC-114b.

Pomimo faktu, że cząsteczki CFC są znacznie cięższe niz większość innych cząsteczek występujących w powietrzu, mają one skłonność do dobrego wymieszania i rów-