2009 01 01 2327

<A W wLaoo. $ i l

ISBN 97UU4M5J240. C by W PW ZOirt

3.6. Powstawanie antarktycznej i arktycznej „dziury ozonowej"    7S

mały spadek

zawartości o/onu    powictr/c

Rys. 3.3. Antarktyczna „dziura ozonowa" ilustrująca wir polarny oraz położenie i ubytek względnych ilości ozonu podczas wiosny polarnej (Przedruk za zezwoleniem z książki R P. Wuyne, Chetnislry uf atmosplteres, Clarcndon Press. Oxford 2000.]

zmniejszenie jest zjawiskiem powtarzającym się każdego roku wczesną wiosną, osiągającym maksymalną wartość we wrześniu i październiku. W tych miesiącach średnia grubość kolumny ozonu w latach 1956-1966 wynosiła 314 DIJ, podczas gdy w czasie pierwszych trzech lat nowego tysiąclecia uległa zmniejszeniu do wartości < 150 DU. ..Dziura” ta rozciąga się nad obszarem Ziemi wynoszącym 28 min km², obejmującym niewielkie miasta w Chile, kontynentalnej Argentyny i Wyspy Falkandzkic. Te obserwacje stały się impulsem do podjęcia badali naukowych zmierzających do wyjaśnienia tego niespodziewanego zjawiska.

W regionach Antarktyki (i Arktyki) istnieją takie warunki, że może występować sezonowe (w okresie wiosennym) ubożenie warstwy ozonu, wynikające ze znacznego spadku stężenia ozonu w stosunkowo krótkim czasie. Powodowany jest on nakładaniem się złożonej kombinacji czynników klimatycznych i gromadzenia się związków--zbiorników, które z momentem pojawienia się światła dziennego z nastaniem polarnej wiosny reagują gwałtownie, przyczyniając się do znaczącej utraty ozonu.

Podczas długiego okresu ciemności antarktycznej zimy. z powodu występujących niskich temperatur i rotacji Ziemi, masy powietrza przemieszczają się w kierunku bieguna południowego, tworząc gigantyczny wir (rys. 3.3). Wir ten działa jak niezależny reaktor, w którym przebiegają ważne i jedyne w swoim rodzaju procesy. Wewnątrz tego reaktora tworzą się stratosferyczne chmury w wyniku panujących tam wyjątkowo niskich tern-