2009 01 01 2402

G W v.nl **.-« S I Dufly. (’A#«wvłv^*wU, W<ntwj itil? ISBN >-41-15324-3. C by W MN 20ifl

3.6. Powstawanie antarktycznej i arktycznej „dziury ozonowej"    77

20

10

0

stężenie ozonu f410‘^J cząsteczek w cm’)

Rys. 3.4. Pionowe profile stężenia ozonu określone za wysokość >' km pomocą sond balonowych nad Spitsbergenem. Norwegia (79 X). [Przedruk za zezwoleniem z pracy:

P. van der Gathen. „Complexities of ozonc loss conti-nue to challenge scientisls". Chan. £>ig. News. 73, 24    30

(1995).]

0

ozonu w obszarach Arktyki. Na rysunku 3.4 przedstawiono wyniki pomiarów wartości stężenia ozonu przeprowadzonych za pomocą balonów zaopatrzonych w czujniki pomiarowe. zawieszonych nad Spitsbergenem w Norwegii (79 N) w: I) marcu 1992 i 2) 1995 roku. Dane uzyskane w 1995 roku na wysokości 18 km n.p.m. są o około połowę mniejsze od wartości ..normalnie" występującego stężenia. Była to szczególnie duża utrata ozonu i należy tutaj dodać, żc poziomy stężenia ozonu w marcu, rejestrowane w pierwszych latach nowego milenium, były zazwyczaj o ok. 30% niższe od normalnie występujących. W innych obszarach Arktyki również stwierdzono występowanie zjawiska zubożania warstwy ozonu w okresie wiosennym. Jednakże we wszystkich przypadkach zmniejszenie to nic jest tak duże jak w obszarze bieguna południowego. Występujący tam wir polarny jest silniejszy i bardziej trwały, a jego temperatura jest o 10 K niższa od panującej nad Arktyką.

Ostatnio w atmosferze nad Arktyką, w wyniku erupcji wulkanu Mt. Pinatubo na Filipinach w 1991 roku, stwierdzono podwyższony poziom zawartości siarczanów. Siarczany stratosferyczne występują zazwyczaj w postaci aerozolu (rozdz. 6) i działają jako katalizatory usuwające gazowy N₂Os w postaci kwasu azotowcgo(V):

., ^    __ _ acnwol *inrc7jixiwy

N₂0> 4- H₂0-► 2 HNO3    (3.62)

Finalną konsekwencją reakcji (3.62) jest usuwanie NO, z polarnej stratosfery i w ten sposób zachodzi eliminacja indywiduów chemicznych związanych z cyklami podtrzymującymi. które wiążą rodniki tlenku chloru |reakcja (3.52)]. Prowadzi to do większych stężeń reaktywnych indywiduów zawierających chlor oraz szybszego rozkładu ozonu.