2009 01 02 2637

a W v»il iwn $. I. DulK r    W.ru:iTrj iWlT

ISBN    0 by WN PWN 20U?

350

13. Metale i pólmetale w hydrosferze

Kwas nitrylotrioctowy w wodzie

Zachowanie się łljnta w wodzie stanowi interesujący przypadek w badaniach nad wpływem wprowadzania do wody naturalnej czynnika kompleksu jącego wytworzonego przez człowieka. W krajach, gdzie jego stosowanie jest dozwolone. Hm ta jest składnikiem detergentów w stężeniu ok. 15% masowych i pełni funkcję skutecznej substancji wiążącej wapń oraz inne jony składające się na twardość wody. Jako czynnik maskujący jony metali ułatwia działanie substancji powierzchniowo czynnych w detergencie. Jak się przekonamy, ta sama właściwość, która pozwala na tworzenie trwałych kompleksów z metalami, czyni z kwasu nilrylotrioctowcgo cenny składnik detergentów, ale stanowi również potencjalny problem, gdy jest on obecny w naturalnych zbiornikach wodnych.

Wzór strukturalny Hmta (masa molowa = 191.8 g • mol^-1) jest następujący:

Jak można wywnioskować ze wzoru, jest to trójprotonowy kw-as karboksylowy. Wartości stałych dysocjacji kwasu wynoszą: pA'.,i — 1.66, pK.,2 — 2.95 oraz pfC^ — 10.28.

Kompleksowanie jonów metali jest prostą reakcją jednoetapową, w której Hmta tworzy z metalem chclat o konfiguracji tctracdryczncj. w którym metal związany jest z trzema grupami karboksylowymi i atomem azotu (rys. 13.7). W tabeli 13.4 podano wartości stałych trwałości kompleksów 1:1 wybranych metali z H?nia.

CII

Istnieje zaniepokojenie, że Hmta obecny w miejskich ściekach będzie uwalniany do zbiorników wodnych, gdzie może zwiększać rozpuszczalność związków metali, szczególnie metali typu pośredniego i typu B. których obecność w zwiększonych stężeniach w wodzie pitnej jest niepożądana.

Gdy ścieki poddaje się procesom biologicznej obróbki, np. za pomocą osadu czynnego (rozdz. 16). znaczna ilość Hmta ulega degradacji w wyniku trawienia przez drobnoustroje. co prowadzi do powstania dillcnku węgla, wody, azotu nieorganicznego i masy komórkowej. Rozkład len jest wolniejszy w niskiej temperaturze. Jeżeli ścieki zawierają